TRỰC THĂNG CỦA RAISI BỊ RƠI - CÓ THỂ LÀ DO QUÁ CỦ ĐàSỬ DỤNG 45 NĂM KHÔNG CÓ PHỤ TÙNG THAY THẾ VÌ BỊ CẤM VẬN

Cái chết bất ngờ của Tổng thống Iran Ebrahim Raisi đặt ra một số câu hỏi, trong đó có độ tin cậy của lực lượng không quân. Máy bay trực thăng của Raisi đang ở trong một đoàn gồm ba chiếc trực thăng trên đường từ chuyến thăm biên giới với Azerbaijan đến một thành phố ở miền bắc Iran thì máy bay của Raisi bị rơi vào chiều Chủ nh 19/5/2024. Địa hình là đồi núi và rừng rậm; Theo thông tin chính thức, lúc đó có sương mù dày đặc và mưa. Hai chiếc trực thăng còn lại đã hạ cánh an toàn.

Hình như chiếc trực thăng xấu số đã va chạm với sườn núi gần thị trấn nhỏ Dscholfa. Theo truyền thông Iran, đó là chiếc Bell 212. Loại trực thăng đa năng cỡ trung này đã được sử dụng rộng rãi trong ngành hàng không dân dụng và quân sự ở nhiều nước, do Mỹ sản xuất- nhưng nó đã khá cũ: công ty Bell của Mỹ đã sản xuất nó từ năm 1968 đến năm 1998. Ngoài ra, , mẫu khác được sản xuất năm 1979, cũng không còn có thể bán cho Iran.

Chiếc trực thăng bị rơi có thể đã hơn 45 tuổi

Máy bay gặp  trục trặc kỹ thuật, là chuyện khó tránh vì do các lệnh trừng phạt của phương Tây áp đặt lên đất nước sau cuộc cách mạng Hồi giáo và sự nắm quyền của Ayatollahs. Chúng vẫn còn giá trị trong lĩnh vực hàng không ngày nay, tuy nhiên Iran gần như không có phụ tùng để thay thê. Trong hơn bốn thập kỷ bị cấm vận, việc mua trực tiếp máy mới đã bị ngăn cản và việc bảo trì máy cũ ngày càng khó khăn hơn do lệnh cấm xuất cảng phụ tùng chính hãng. Các lệnh trừng phạt đã ảnh hưởng nặng nề đến ngành hàng không Iran..

Tờ Financial Times viết rằng chiếc trực thăng bị rơi đã được triều đại cầm quyền cuối cùng của Shah mua lại. Các chiếc trực thăng này, ngày nay có ít nhất phải 45 tuổi. Cựu Bộ trưởng Ngoại giao Javad Zarif do đó đã đổ lỗi cho Washington về cái chết của Raisi. Người ta nói: Lệnh cấm xuất khẩu hàng không là một phần tội ác của Hoa Kỳ đối với người dân Iran, Zarif được trích dẫn.

Trong thời của Shah, người duy trì mối quan hệ tốt đẹp với Washington, Iran đã mua hơn 300 máy bay trực thăng Bell, cùng với những thứ khác, như cổng thông tin công nghiệp Simple Flying viết. Những nỗ lực gần đây nhằm đàm phán cứu trợ với Hoa Kỳ về hiện đại hóa hàng không để đổi lấy những nhượng bộ về chương trình hạt nhân đã thất bại trong những năm gần đây. Sau thời gian tan băng chính trị ngắn ngủi, Tổng thống Donald Trump lại thắt chặt các lệnh trừng phạt vào cuối năm 2018.

Iran Air, hãng hàng không quốc gia, vẫn còn 19 máy bay đang hoạt động, theo báo cáo vào cuối tháng 4/2024  của Viện Chính sách Cận Đông Washington, một cơ quan cố vấn của Mỹ. Trong số này, chỉ có năm hãng có thể khai thác các chuyến bay quốc tế đến châu Âu. Do đó, hành khách chủ yếu sử dụng dịch vụ của các hãng hàng không nước ngoài như Turkish Airlines hay Qatar Airways.

Một lực lượng không quân với máy bay chiến đấu của kẻ thù không đội trời chung

Tổng cộng, có khoảng 1.800 đến 2.000 người Iran đã thiệt mạng trong các vụ tai nạn máy bay kể từ năm 1979, Diễn đàn Quốc tế vùng Vịnh, cũng là một tổ chức nghiên cứu của Mỹ, đưa tin cách đây một năm. Tuổi trung bình của máy bay là 28 năm, khiến đội bay của Iran trở thành một trong những đội bay lâu đời nhất và kém an toàn nhất thế giới. Ngay cả khi việc buôn lậu phụ tùng có thể xảy ra, việc mua sắm vẫn trở nên rất tốn kém do giá trị đồng Rial của Iran giảm.

Lịch sử này cũng là lý do khiến lực lượng không quân Iran vận hành với nhiều máy bay đến từ các nhà sản xuất của kẻ thù không đội trời chung là Mỹ - ngay từ thời điểm trước khi các giáo sĩ Hồi giáo lên nắm quyền. 

Cổng thông tin công nghệ FlightGlobal đã thống kê có 63 chiếc F-4 của nhà sản xuất McDonnell còn trong các nhà chứa máy bay của Iran. Họ chiếm một phần lớn trong phi đội máy bay chiến đấu. F-4 được giới thiệu vào năm 1958 và ngừng sản xuất từ ​​năm 1981. Hiện chưa rõ có bao nhiêu máy trong số này thực sự có khả năng chiến đấu. Iran cũng là quốc gia duy nhất vẫn sử dụng máy bay đánh chặn F-14, loại máy bay được sản xuất lần cuối vào năm 1992.

Tình hình có thể khả quan hơn phần nào với những vật liệu do Liên Xô phát triển và bán như MiG-29 và Su-24. Iran cũng sở hữu một số máy này. Nhưng vì cỗ máy chiến tranh của Nga hiện phải tự trang trải nhu cầu cho cuộc tấn công vào Ukraine nên nguồn cung cấp gần đây có thể là đã rất tệ hại. Về cơ bản, ưu tiên của Tehran là chương trình hạt nhân, phát triển hoả tiễn và máy bay không người lái - nhưng đây không phải là những máy bay mà tổng thống có thể di chuyển an toàn.

Vũ Thái An, người lính VNCH, ngày 20 Mai 2024