CĂNG THẲNG Ở BIỂN ĐÔNG LEO THANG: TRUNG QUỐC, MỸ VÀ PHI LUẬT TÂN XUNG ĐỘT 

Căng thẳng đang gia tăng trong cuộc xung đột về chủ quyền ở Biển Đông. Sau cuộc đối đầu gần đây giữa một tàu tiếp tế của Philippines và Lực lượng Tuần duyên Trung Quốc, Hải quân TQ tuyên bố đã đẩy lùi một tàu chiến Mỹ trong khu vực. Tuy nhiên, Trung Quốc và các quốc gia láng giềng khác không phải là những bên duy nhất tuyên bố chủ quyền đối với Biển Đông, tìm cách kiểm soát các nguồn tài nguyên và các đảo có tầm quan trọng chiến lược.

Chính quyền Bắc Kinh tuyên bố tàu khu trục USS Higgins đã đi vào khu vực Bãi cạn Scarborough mà không có sự đồng ý của chính quyền Trung Quốc. Hải quân Hoa Kỳ nói với Bắc Kinh rằng tàu USS Higgins "đã thực hiện các quyền và quyền tự do hàng hải theo luật pháp quốc tế" gần Bãi cạn Scarborough.

Bắc Kinh tuyên bố chủ quyền đối với 90% khu vực tranh chấp là một phần lãnh thổ của Trung quốc. Đây là một khu vực rộng hơn một triệu dặm vuông trải dài từ Đài Loan đến Malaysia. Bắc Kinh dựa trên một bản đồ thời hậu chiến năm 1947, còn được gọi là "Đường Chín Đoạn".

Yêu sách mang tính đế quốc cao độ này của Bắc Kinh bị các quốc gia láng giềng khác coi là bất hợp pháp, họ viện dẫn Công ước Liên Hợp Quốc về Luật Biển và các điều khoản của công ước này về tự do hàng hải. Năm 2016, một tòa án quốc tế do Tòa Trọng tài Thường trực tại The Hague làm trung gian (vụ kiện do Philippines khởi xướng) đã phán quyết rằng các yêu sách lãnh thổ của Trung Quốc ở Biển Đông là không có cơ sở. Vấn đề là Cộng hòa Nhân dân Trung Hoa không công nhận thẩm quyền của Tòa án Hague.

Cả Bắc Kinh và Manila đều tuyên bố chủ quyền đối với Bãi cạn Scarborough. Các cuộc đụng độ giữa hải quân Trung Quốc và Philippines đã diễn ra gần bãi cạn này và ở các khu vực khác trên Biển Đông trong nhiều tháng. Tuy nhiên, Hoa Kỳ đã lên tiếng phản đối Trung Quốc sau vụ việc gần đây nhất. Trong một tuyên bố qua email gửi cho Reuters, tuyên bố này tiếp tục: "Hoa Kỳ bảo vệ quyền đi lại và hoạt động ở bất cứ nơi nào luật pháp quốc tế cho phép." Tàu USS Higgins đã làm như vậy. "Bất cứ điều gì Trung Quốc nói ngược lại đều không thể ngăn cản chúng tôi", tuyên bố cho biết, đồng thời nói thêm rằng Washington cũng không chấp nhận luật pháp quốc tế ở bất kỳ nơi nào khác.

Washington thường xuyên điều tàu đến Biển Đông để thực hiện các hoạt động được chính thức công nhận là "hoạt động tự do hàng hải". Chuyến đi của tàu USS Higgins là hoạt động đầu tiên được công khai trên bãi cạn Scarborough trong ít nhất sáu năm qua. Tuy nhiên, quân đội Trung Quốc tuyên bố Washington đang vi phạm chủ quyền và an ninh của Trung Quốc, đồng thời làm suy yếu nghiêm trọng hòa bình và ổn định ở Biển Đông. Họ nói thêm rằng họ sẽ luôn trong tình trạng báo động cao.

Các đảo ở Biển Đông có tầm quan trọng to lớn, chủ yếu do các tuyến đường hậu cần và tài nguyên thiên nhiên tại đây, không chỉ đối với các quốc gia Á châu giáp ranh mà còn đối với Hoa Kỳ, quốc gia có vị thế siêu cường dựa trên quyền khai thác vĩnh viễn với các nguồn tài nguyên thiên nhiên của thế giới.

Ước tính 40% thương mại toàn cầu được thực hiện thông qua các tuyến đường vận tải biển này và Eo biển Malacca, và khoảng 80% lượng dầu khí nhập cảng của Trung Quốc được vận chuyển qua đây. Nửa thế kỷ trước, người ta cũng đã tìm thấy trữ lượng tài nguyên thiên nhiên khổng lồ trên các đảo này. Theo số liệu của Hoa Kỳ, trữ lượng này lên tới 11 tỷ thùng dầu và 5,9 nghìn tỷ mét khối khí đốt. Các nhà khoa học Trung Quốc thậm chí còn ước tính trữ lượng lên tới 230 tỷ thùng dầu và 16 nghìn tỷ mét khối khí đốt.

Ngoài ra, theo thống kê năm 2015, khoảng 12% sản lượng đánh bắt cá trên thế giới diễn ra ở Biển Đông. Xét đến nhu cầu khổng lồ về cá và hải sản, tầm quan trọng của biển như một nguồn thực phẩm trở nên rõ ràng. Biển Đông đóng góp vào nguồn cung cấp lương thực cho 1,4 tỷ người dân Trung Quốc, cũng như nửa tỷ người khác ở các nước láng giềng Indonesia, Brunei, Việt Nam, Malaysia và Philippines.

Hơn nữa, yếu tố chiến lược quân sự có tầm quan trọng to lớn. Học thuyết quân sự của Bắc Kinh phân tích rằng Biển Đông rất quan trọng để tàu ngầm Trung Quốc có thể gây áp lực Tây Thái Bình Dương bằng một cuộc phản công sau một cuộc tấn công tiềm tàng của Mỹ.

Lực lượng Tuần duyên Trung Quốc chỉ xác nhận đã xảy ra xung đột. 

"Lực lượng Tuần duyên Trung Quốc đã thực hiện các biện pháp pháp lý và cần thiết, bao gồm giám sát, gây áp lực từ bên ngoài, phong tỏa và kiểm soát tàu thuyền Philippines, nhằm xua đuổi họ", người phát ngôn của Lực lượng Tuần duyên Gan Yu giải thích. Chủ tịch Tập Cận Bình đã nhiều lần tuyên bố rằng Trung quốc sẽ trở thành cường quốc hàng đầu thế giới vào năm 2049. Tuyên bố này đang được xem xét với sự quan ngại, đặc biệt là ở Washington. Đây cũng là nguyên nhân dẫn đến cuộc khủng hoảng leo thang và chiến dịch chống lại Bắc Kinh của Washington, trong đó Mỹ ngày càng thúc giục các đồng minh tham gia. Việc tập trung miêu tả Trung Quốc như một kẻ thù để che đậy sự suy yếu tương đối của Tây phương  có thể sẽ dẫn đến một ngõ cụt địa chính trị.

Vũ Thái An, người lính VNCH, ngày 17 tháng 8 năm 2025