TẠI SAO THUẾ QUAN CỦA TRUMP KHÔNG GÂY RA CUỘC KHỦNG HOẢNG NHƯ DỤ KIẾN?

Người ta từ lâu đã cho rằng Hoa Kỳ sẽ chịu thiệt hại nặng nề nhất từ thuế quan của chính quyền Trump. Các chuyên gia giờ đây thận trọng hơn / Bài viết của Stephan Kaufmann

Chính phủ Hoa Kỳ đã dựng lên những bức tường thuế quan cao trên khắp đất nước kể từ tháng 5. Các nhà kinh tế đã cảnh báo trong nhiều tháng rằng điều này sẽ gây hại cho chính Hoa Kỳ. Hậu quả sẽ là giá nhập cảng tăng cao, lạm phát gia tăng, và do đó làm giảm sức mua của người dân Hoa Kỳ, cũng như làm giảm lợi nhuận của các công ty. Lời cảnh báo này gắn liền với hy vọng rằng Donald Trump sẽ chấm dứt cuộc chiến thuế quan của mình trước những tác động này. Nhưng hy vọng này có thể trở thành sai lầm. Thảm họa được dự đoán cho đến nay vẫn chưa thành hiện thực. Liệu nó có sắp xảy ra?

Doanh thu thuế quan của Hoa Kỳ có thể đạt mức cao như vậy vào năm 2025

Thứ nhất, thuế quan tạo ra một dòng tiền cho chính phủ Hoa Kỳ. Vào tháng 7, doanh thu ròng đạt gần 28 tỷ đô la, tăng hơn 7 tỷ đô la so với một năm trước đó. Theo Viện Peterson (PIIE) tại Washington, thuế quan chủ yếu sẽ được áp dụng đối với hàng nhập cảng tiêu dùng và hàng công nghiệp trung gian, trong đó hàng nhập cảng từ Trung Quốc, Nhật Bản và Nan Hàn chiếm tỷ trọng cao nhất.

Nhìn chung, theo Bộ trưởng Tài chính Hoa Kỳ Scott Bessent, doanh thu từ thuế quan có thể lên tới 300 tỷ đô la cho cả năm 2025, nhiều nhà kinh tế cũng dự kiến con số này sẽ vào khoảng 200 đến 300 tỷ đô la. Đây là một con số rất lớn. Tuy nhiên, con số này vẫn còn xa mới đủ để bù đắp lỗ hổng trong ngân sách liên bang Hoa Kỳ, vốn đã bị nới rộng đáng kể do việc gia hạn cắt giảm thuế của Trump. Chỉ riêng trong tháng 7, thâm thụt đã là 290 tỷ đô la, cao hơn 20% so với cùng kỳ năm ngoái. Trong cả năm, con số này dự kiến sẽ đạt 1,9 nghìn tỷ đô la.

Vậy là hết doanh thu rồi. Nhưng ai sẽ phải trả? Theo những cảnh báo trước đây của các chuyên gia, người tiêu dùng Hoa Kỳ chủ yếu nên là người tiêu dùng. Nguyên nhân là do các nhà nhập cảng Hoa Kỳ cộng thêm thuế quan vào giá cả, làm tăng tỷ lệ lạm phát. Hiện tại, chỉ có rất ít bằng chứng cho điều này. Vào tháng 5, tỷ lệ lạm phát là 2,4%, nhưng trong tháng 6 và tháng 7, con số này chỉ tăng lên 2,7%. 

Tuy nhiên, tỷ lệ lạm phát đã bị đẩy xuống do giá năng lượng và tiền thuê nhà rẻ hơn, trong khi giá thực phẩm trì trệ. Không tính năng lượng và thực phẩm, tỷ lệ lạm phát cơ bản đã tăng từ 2,8% trong tháng 5 lên 3,1% trong tháng 7. Đây là nơi mà tác động của thuế quan có thể thể hiện rõ ràng.

Điều này đã thể hiện rõ trong một số danh mục sản phẩm. Ví dụ, giá đồ nội thất đã tăng đáng kể trong tháng 7, và người tiêu dùng Mỹ cũng phải trả nhiều tiền hơn cho hàng dệt may. Ngược lại, không có tác động nào đối với ô tô mới, mặc dù chúng bị ảnh hưởng nặng nề bởi thuế quan.

Các nhà kinh tế có hai lý giải cho việc giá nhập cảng tiếp tục tăng, trong khi giá tiêu dùng tại Mỹ chỉ tăng nhẹ. Lý giải thứ nhất: Các công ty Mỹ đã nhập cảng một lượng lớn hàng hóa trong những tháng trước khi thuế quan có hiệu lực và tích trữ, sau đó bán ra. PIIE dự đoán "Điều này sẽ trì hoãn việc tăng giá liên quan đến thuế quan trong vài tháng".

Giải thích thứ hai: Đối với hàng hóa chịu thuế quan, các công ty Mỹ không chuyển chi phí thuế quan sang người tiêu dùng, nghĩa là họ không tăng giá, nhưng chấp nhận lợi nhuận giảm. Họ có thể chịu được điều này vì nhìn chung các công ty kiếm được lợi nhuận tốt. Việc cắt giảm thuế mà chính phủ Mỹ vừa thông qua đang giúp họ trong vấn đề này và đồng thời cũng đang tạo ra những lỗ hổng lớn trong ngân sách liên bang. Tâm lý của các doanh nghiệp vừa và nhỏ cũng tiếp tục cải thiện trong tháng 7, với thị trường chứng khoán liên tục lập kỷ lục mới.

Không có áp lực lạm phát kéo dài

Tất nhiên, câu hỏi đặt ra là: Liệu tình trạng này có thể tiếp diễn, hay một cú sốc lạm phát lớn sẽ xảy ra vào một thời điểm nào đó? Điều này chỉ có thể được suy đoán. Ví dụ, với giá nhà và tiền thuê nhà đang giảm, ngân hàng lớn của Hoà Lan ING không còn dự báo tỷ lệ lạm phát là 4% vào mùa thu nữa, mà chỉ là 2%. Và ngay cả khi thuế quan đẩy giá lên, đây cũng chỉ là tác động nhất thời chứ không phải là tiền đề cho lạm phát cao kéo dài. Ngân hàng này cho biết: "Nhiều loại giá cả sẽ tăng vào một thời điểm nào đó, nhưng chúng tôi không thấy bất kỳ áp lực lạm phát kéo dài nào". Tình hình này khác với năm 2021/22, khi giá năng lượng, tiền thuê nhà, giá nhà tăng và tác động bắt kịp từ đại dịch Coronavirus đã đẩy lạm phát lên tới 9%.

Vì vậy, Trump có thể yên tâm tạm thời. Nền kinh tế Mỹ chắc chắn có vẻ đủ ổn định để chịu được chính sách thuế quan của ông. Commerzbank dự kiến tăng trưởng kinh tế 1,7% trong năm nay và 1,9% vào năm tới. "Thuế quan và tình hình bất ổn chung dường như vẫn chưa làm gián đoạn kế hoạch đầu tư của các công ty", ngân hàng đầu tư Goldman Sachs nhận định. Nhìn chung, họ vẫn tiếp tục tập trung vào việc mở rộng.

Do đó, nhiều người hiện kỳ vọng rằng cuộc chiến thuế quan của Trump không phải là một sai lầm nhất thời mà người kế nhiệm ông sẽ đảo ngược. Timothy Geithner, Bộ trưởng Tài chính dưới thời Tổng thống Hoa Kỳ Barack Obama, gần đây đã nói với CNBC rằng "sẽ rất khó để bãi bỏ thuế quan". Các chính trị gia, bao gồm cả những người thuộc phe Dân chủ, có thể sẽ "thấy nguồn thu từ thuế quan hấp dẫn". Hơn nữa, thuế quan vẫn là một công cụ chính sách đối ngoại mạnh mẽ đối với mọi chính quyền Hoa Kỳ.

Vũ Thái An, người lính VNCH, ngày 20 tháng 8 năm 2025