TẠI SAO GIỚI LÃNH ĐẠO EU THẤT BẠI TRONG TRANH CHẤP THUẾ QUAN

Âu Châu đang chi hàng tỷ đô la cho các vấn đề thế giới. Hoa Kỳ được hưởng lợi, trong khi EU thường xuyên chẳng nhận được gì. Vậy điều này sẽ dẫn đến đâu? Đó là đề tài  của một bài xã luận trên tờ Telepolis.

Thỏa thuận trong tranh chấp thuế quan giữa EU và Hoa Kỳ, được công bố vào một Chủ nhật 27 Juli, mưa gió tại sân golf Scotland của Donald Trump, đánh dấu một bước ngoặt trong quan hệ xuyên Đại Tây Dương.

Điều mà Chủ tịch Ủy ban EU Ursula von der Leyen gọi là "điều tốt nhất chúng ta có thể đạt được" thực chất là một sự đầu hàng đau đớn trước học thuyết "Nước Mỹ trên hết". Chỉ bằng một cú đánh, Trump đã biến người Âu châu thành thứ mà họ vẫn luôn là trong thế giới quan của ông ta: trả tiền cho chư hầu.

Phân tích một Thỏa thuận Tồi

Mức thuế 15% đối với hầu hết hàng xuất cảng của Âu châu sang Hoa Kỳ - đó là cốt lõi của thỏa thuận, mà bà von der Leyen đang rao bán là "sự ổn định trong thời kỳ bất ổn". Nhưng những con số lại cho thấy một câu chuyện khác: EU cam kết 750 tỷ Euro cho năng lượng Mỹ trong nhiệm kỳ của Trump, thêm 600 tỷ Euro đầu tư vào Mỹ ngoài các cam kết hiện có, và "số lượng lớn" trang thiết bị quân sự.

Đổi lại, người  Âu châu nhận được gì? Đặc quyền xuất cảng hàng hóa của họ với mức thuế thấp hơn mức 30% đã đe dọa. Cứ như thể một kẻ tống tiền đã giảm yêu cầu của mình từ một triệu Euro xuống còn 500.000 Euro và khiến nạn nhân biết ơn.

Âu Châu là người trả tiền cho thế giới

Thỏa thuận này hoàn toàn phù hợp với một mô hình đáng lo ngại: Âu Châu chi trả ở khắp mọi nơi nhưng hiếm khi được hưởng lợi. Những con số thật đáng kinh ngạc:

Quốc phòng và Ukraine: Kể từ khi chiến tranh nổ ra, EU đã cung cấp hơn 135 tỷ Euro cho Ukraine, trong đó gần 50 tỷ Euro dành cho hỗ trợ quân sự. Một gói tái thiết bổ sung trị giá 2,3 tỷ Euro đã được bổ sung vào tháng 7 năm 2025. Mặt khác, Hoa Kỳ đang nhận được sự hỗ trợ từ Âu châu - Trump không hề giấu giếm điều đó.

Quan hệ đối tác thế giới: Thông qua chương trình "Cổng kết nối thế giới", EU đang huy động tới 300 tỷ Euro cho các dự án cơ sở hạ tầng thế giới đến năm 2027, bao gồm 150 tỷ Euro chỉ riêng cho Phi châu . Chương trình " Âu Châu Thế giới" mới cung cấp thêm 200 tỷ Euro cho giai đoạn 2028-2034,  gần 29 tỷ Euro mỗi năm.

Di cư: Chỉ riêng đối với Phi  châu, EU cung cấp khoảng 20 tỷ Euro mỗi năm để giải quyết các nguyên nhân gốc rễ của tình trạng di cư. Các quốc gia như Mali, Niger và Libya nhận được hàng tỷ Euro viện trợ, trong khi Hoa Kỳ đang đóng cửa biên giới phía nam và bắt Âu châu phải chi trả cho vấn đề di cư thế giới.

Bảo vệ khí hậu: 336 tỷ Euro, chiếm 30% ngân sách EU giai đoạn 2021-2027 sẽ được đầu tư vào các biện pháp bảo vệ khí hậu. 250 tỷ Euro nữa sẽ được bổ sung từ quỹ NextGenerationEU. Tuy nhiên, Hoa Kỳ đã rút khỏi Thỏa thuận Paris dưới thời Trump.

Viện trợ phát triển: EU và các quốc gia thành viên đóng góp 46% viện trợ phát triển thế giới, nhiều hơn cả Hoa Kỳ, Trung Quốc và tất cả các nước khác cộng lại.

Đầu tư không sinh lời

Mặt bi thảm của tình trạng này: Hàng tỷ Euro của  Âu châu  thường tan thành mây khói mà không mang lại hiệu quả gì. Chương trình thúc đẩy dân chủ ở Trung Mỹ là một ví dụ điển hình. Hàng trăm triệu Euro đang đổ vào các dự án, trong trường hợp tốt nhất, chỉ làm giảm dòng người di cư đến Hoa Kỳ, chứ không phải đến Âu châu. Do đó, người Âu châu đang gián tiếp tài trợ cho giải pháp về các vấn đề chính sách nội địa của Hoa Kỳ.

Tình hình tương tự cũng xảy ra với các khoản đầu tư vào Phji châu. Trong khi Trung Quốc xây dựng cơ sở hạ tầng một cách chiến lược và bảo đảm  khả năng tiến gần các nguồn nguyên liệu thô, thì Âu châu lại đổ tiền vào các dự án phát triển dàn trải mà không có tiêu chí thành công nào có thể đo lường được. Khoản đầu tư 1,9 tỷ Euro cho sản xuất Vaccine ở  Phi châu  có thể đáng khen ngợi từ góc độ nhân đạo, nhưng nó không tạo ra bất kỳ lợi thế kinh tế hay địa chính trị nào cho Âu châu.

Nghệ thuật đàm phán kém hiệu quả

Điều gì đã dẫn đến điều này? Phong cách đàm phán của EU bộc lộ những điểm yếu cơ bản. Trong khi Trump đánh cược với lời đe dọa áp thuế 30% và tạo ra áp lực thời gian rõ ràng, Bà von der Leyen lại cố gắng ghi điểm bằng sự quyến rũ và nịnh hót. "Ông được biết đến là một nhà đàm phán và nhà thương lượng cứng rắn", bà ngân nga tại buổi họp báo.

Người Âu châu đã chuẩn bị áp thuế trả đũa đối với 93 tỷ Euro hàng hóa của Mỹ, nhưng Trump biết rằng Âu châu thậm chí còn có thể chịu đựng được một cuộc chiến thương mại ít hơn cả Mỹ. Với thâm hụt thương mại 235 tỷ đô la với EU, ông nắm giữ tất cả các quân bài.

Cái giá của sự yếu kém

Điều khiến thỏa thuận này trở nên đặc biệt cay đắng là nó mới chỉ là khởi đầu. Trump đã tuyên bố sẽ áp thuế đối với chất bán dẫn trong hai tuần nữa. Mức thuế 50% đối với thép và nhôm vẫn được giữ nguyên. Còn việc giảm thuế đã hứa thì sao? Những gợi ý mơ hồ không có lịch trình cụ thể.

Khoản đầu tư 750 tỷ đô la cho năng lượng của Mỹ thực chất đồng nghĩa với việc Âu châu đang thay thế sự phụ thuộc vào khí đốt Nga bằng khí đốt tự nhiên hóa lỏng (LNG) của Mỹ,  với mức giá cao hơn đáng kể. Khoản đầu tư bổ sung 600 tỷ đô la sẽ tạo ra việc làm tại Hoa Kỳ, trong khi các địa điểm ở Âu châu sẽ chịu áp lực.

Một thất bại lịch sử

Thỏa thuận này sẽ đi vào lịch sử như khoảnh khắc Âu châu từ bỏ chủ quyền kinh tế của mình. Trong khi EU chi hơn 350 tỷ Euro cho quốc phòng vào năm 2025 và bơm thêm hàng trăm tỷ Euro vào các dự án thế giới, EU lại để mình bị Trump đối xử như một kẻ cầu xin.

Trớ trêu thay: Âu Châu  đang tài trợ cho sự ổn định của trật tự thế giới, mà các nước khác chủ yếu được hưởng lợi. Hoa Kỳ thu thuế quan và bán năng lượng và vũ khí với giá cắt cổ, trong khi Âu châu phải trả tiền cho Ukraine, cho Phi châu, cho bảo vệ khí hậu, cho di cư.

Đã đến lúc cần một sự tái cấu trúc căn bản. Âu Châu phải ngừng trở thành người trả lương cho thế giới. Mọi khoản đầu tư phải gắn liền với những lợi ích rõ ràng, có thể đo lường được cho EU. Thay vì viện trợ phát triển dàn trải, chúng ta cần các mối quan hệ đối tác chiến lược. Thay vì nhượng bộ đơn phương với Hoa Kỳ, chúng ta cần sự ủng hộ mạnh mẽ.

Lựa chọn thay thế thật nghiệt ngã: một Âu châu cứ trả tiền mãi, nhưng cuối cùng lại trắng tay, suy yếu về kinh tế, bị gạt ra bên lề về chính trị, bị coi là tầm thường trong một thế giới do những người khác định hình.

Vũ Thái An, ngượi lính VNCH, ngày 28 Juli 2025