NHŨNG QUỐC GIA LÀ CON NỢ CỦA TRUNG QUỐC HÀNG CHỤC TỶ                            USD – KHIẾN VIỆC TRẢ NỢ TRỞ NÊN KHÓ KHĂN

Năm 2013, Chủ tịch Trung Quốc Tập Cận Bình đã khởi động Sáng kiến ​​Vành đai và Con đường (BRI), còn được gọi là "Con đường Tơ lụa Mới". Ban đầu được hình thành như một chương trình đầu tư khổng lồ nhằm phát triển cơ sở hạ tầng kết nối Á châu và Âu châu , kế hoạch này sau đó đã được mở rộng trên toàn thế giới, đặc biệt là bao gồm các nước đang phát triển. 

Khoảng 10 năm sau, Trung Quốc hiện chính thức là con nợ lớn nhất thế giới  và số tiền nợ quá hạn tiếp tục tăng. Đồng thời, Bắc Kinh đang phải vật lộn với những khó khăn tài chính của chính mình. Theo AidData, một tổ chức tổng hợp dữ liệu viện trợ phát triển, ước tính 80% các khoản vay nước ngoài của Trung Quốc hiện đang dành cho các quốc gia đang gặp khó khăn về tài chính. Tổng số tiền nợ này lên tới gần 920 tỷ Euro.

Những quốc gia nào là con nợ lớn nhất của Trung Quốc và những quốc gia nào đang gặp khó khăn trong việc trả nợ?  Chúng ta sẽ Tìm hiểu thêm trong bảng xếp hạng phía dưới đây.

Những con nợ lớn nhất của Trung Quốc

1. Ethiopia: Tổng nợ 18,7 tỷ Euro

Về tài trợ và xây dựng các dự án cơ sở hạ tầng, các quan chức Ethiopia cho biết họ ưu tiên hợp tác với Trung Quốc hơn các bên cho vay khác như Ngân hàng Thế giới. Mặc dù các khoản vay của Trung Quốc đắt đỏ hơn, nhưng sự hợp tác nhanh chóng và dễ dàng hơn với Bắc Kinh mới là yếu tố quyết định.

Kết quả là, các công ty Trung Quốc đã được trao hợp đồng cho các dự án lớn như Trung tâm Hội nghị và Triển lãm Quốc tế Addis Africa (AAICEC). Việc xây dựng trung tâm hội nghị và triển lãm này đã được tiến hành từ năm 2017. Tuy nhiên, Ethiopia đã phải yêu cầu Trung Quốc và các chủ nợ khác xóa nợ. Giống như các quốc gia khác trong danh sách này, là không có khả năng cho Trung Quốc, dự trữ tiền mặt của Ethiopia để mua các mặt hàng thiết yếu như nhiên liệu và thực phẩm đang cạn kiệt. Vào tháng 7 năm 2024, IMF đã phê duyệt chương trình cho vay bốn năm trị giá khoảng 3,1 tỷ Euro để hỗ trợ cải cách kinh tế. Khoảng 920 triệu Euro đã được giải ngân ngay lập tức.

2. Lào: Tổng nợ 19 tỷ Euro

Một cuộc điều tra của Ngân hàng Thế giới về các khoản vay của Trung Quốc đã phát hiện ra hàng trăm khoản vay cho các quốc gia chưa được báo cáo chính thức. Lý do: Các quốc gia đã vay vốn theo Sáng kiến ​​Vành đai và Con đường (BRI) để phát triển cơ sở hạ tầng cấp thiết đã nhanh chóng tích lũy các khoản nợ khổng lồ. Họ muốn tránh bị các tổ chức xếp hạng tín nhiệm hạ bậc.

Để khắc phục, Trung Quốc đã thành lập các công ty vỏ bọc cho nhiều dự án cơ sở hạ tầng lớn ở các quốc gia như Lào. Điều này cho phép người vay tích lũy nợ tư nhân, mặc dù chính phủ thực sự đứng sau các khoản vay này. Cuộc điều tra cho thấy 353 tỷ Euro nợ của Trung Quốc đã bị che giấu hoặc không được báo cáo chính xác tại 88 quốc gia - nhiều quốc gia trong số đó đang trải qua khủng hoảng kinh tế. Ví dụ, tại Lào, một hệ thống đường sắt đã được tài trợ bằng khoản vay 3,2 tỷ Euro, mà theo Ngân hàng Thế giới, việc trả nợ sẽ cần khoảng 25% tổng sản lượng hàng năm của quốc gia này. Năm 2023, nợ nước ngoài của Lào lại tăng gấp đôi và đồng nội tệ mất giá.

3. Nam Phi: Tổng nợ 19,5 tỷ Euro

Với khoản nợ tích lũy khoảng 19,5 tỷ Euro từ năm 2000 đến năm 2021, Nam Phi là một trong những con nợ lớn nhất của Trung Quốc tại lục địa Phi châu.

Tuy nhiên, quốc gia này không nằm trong số nhiều quốc gia đang phải vật lộn với khoản nợ này. Theo các chuyên gia, Nam Phi được hưởng lợi từ việc đã phát triển cơ sở hạ tầng thương mại và tiếp liệu vững mạnh trước khi Sáng kiến ​​Vành đai và Con đường được khai thác. Do đó, đầu tư vào cơ sở hạ tầng mới có nhiều khả năng mang lại lợi nhuận cao hơn và chính phủ có vị thế tốt hơn để trả nợ.

4. Ecuador: Tổng nợ 24,1 tỷ Euro

Phần lớn nợ của Ecuador gắn liền với các hợp đồng dầu thô, và các điều khoản của các khoản vay này không hề thuận lợi. Sau khi Trung Quốc đầu tư vào khai thác mỏ và các cơ sở hạ tầng khác, chính phủ Ecuador có nghĩa vụ phải trả tới 160 triệu thùng dầu (1 thùng dầu thô = 159 lít) để hoàn trả nợ. Vào năm 2023, Ecuador đã tái cấu trúc khoản nợ của mình với Trung Quốc để có thể bán được nhiều dầu hơn trên thị trường.

Hoa Kỳ nhận thức được tác động đa chiều của các khoản vay từ Trung Quốc, đặc biệt là việc tiếp cận tốt hơn các khoáng sản quý giá và các nguồn tài nguyên khác, cũng như những khó khăn kinh tế mà nhiều bên vay khác đang phải đối mặt. Do đó, vào năm 2021, Hoa Kỳ đã ký một thỏa thuận trị giá 2,6 tỷ euro với Ecuador để giúp quốc gia Nam Mỹ này trả một phần nợ cho Trung Quốc. Nhượng bộ là gì? Theo tờ Financial Times, Peru phải ngăn chặn các công ty Trung Quốc tham gia vào mạng lưới viễn thông của mình.

5. Iran: 25,7 tỷ euro

Theo AidData, Iran đã nợ Trung Quốc tổng cộng 25,7 tỷ Euro từ năm 2000 đến năm 2021. Tuy nhiên, rất ít khoản nợ này được công khai thừa nhận hoặc liên quan đến Sáng kiến ​​Vành đai và Con đường (BRI).

Trong thập niên qua, Trung Quốc được cho là đã cung cấp 321 triệu Euro cho một dự án thép ở Iran và 2,1 tỷ Euro cho tuyến đường sắt giữa Qom và Isfahan.

Những người chỉ trích cho rằng tuyến đường sắt mới không khả thi về mặt kinh tế, trong khi các dự án đường sắt khác của Iran có tiềm năng thành công lớn hơn được cho là vẫn đang dang dở. Hơn nữa, các dự án này chủ yếu xử dụng lao động và vật liệu của Trung Quốc, dẫn đến lợi ích tối thiểu cho Iran.

6. Thổ Nhĩ Kỳ: Tổng nợ 26 tỷ Euro

Thổ Nhĩ Kỳ và Trung Quốc có lịch sử hợp tác lâu dài trong phát triển cơ sở hạ tầng. Kể từ khi Sáng kiến ​​Vành đai và Con đường (BRI) được khởi động, trọng tâm đã được đặt vào lĩnh vực giao thông vận tải và năng lượng.

Từ năm 2023, một tuyến đường thương mại kết nối các nước Trung Á với các quốc gia Kavkaz đã được lên kế hoạch. Ý tưởng về cái gọi là Hành lang Trung gian này, bao gồm Azerbaijan, Georgia và Kazakhstan, đã được thảo luận trong nhiều thập kỷ và đã được khôi phục để tận dụng sự quan tâm của quốc tế đối với một tuyến đường thương mại thay thế tránh Nga.

Mặc dù Thổ Nhĩ Kỳ nằm trong số 10 quốc gia nợ Trung Quốc nhiều nhất, theo AidData, nhưng không giống như nhiều quốc gia khác trong danh sách này, nước này đã chứng kiến ​​những kết quả tích cực từ chương trình BRI.

Từ năm 2023, Thổ Nhĩ Kỳ được dự đoán là một trong mười quốc gia nợ Trung Quốc nhiều nhất. 

7. Việt Nam: Tổng nợ 26,4 tỷ Euro

AidData ước tính năm 2017, Việt Nam nợ Trung Quốc gần 15 tỷ Euro chỉ riêng cho các dự án xây dựng, bao gồm cả tuyến đường sắt trên cao ở Hà Nội.

Với tổng nợ ngày càng tăng, Việt Nam đã nỗ lực thoát khỏi ảnh hưởng của Trung Quốc. Những điều kiện bất lợi, chẳng hạn như lãi suất cao và việc bắt buộc xử dụng lao động Trung Quốc, đã gây ra những hậu quả nghiêm trọng. Kể từ đó, không có dự án mới nào chính thức liên quan đến Sáng kiến ​​Vành đai và Con đường (BRI) được công bố.

Việt Nam dường như đã thoát khỏi bẫy nợ của Trung Quốc và có khả năng trả nợ. Tuy nhiên, việc duy trì sự thịnh vượng đang phát triển nhanh chóng của đất nước phụ thuộc vào cơ sở hạ tầng đầy đủ - và nguồn vốn trong nước đang ngày càng khan hiếm.

8. Argentina: Tổng nợ 34,6 tỷ Euro

Trung Quốc từ lâu đã là một bên cho vay lớn đối với Argentina, và với việc khởi động chương trình BRI, dòng tiền thực sự bắt đầu chảy vào. Trung Quốc đã tài trợ mọi thứ, từ nhà máy điện và hệ thống thủy lợi đến đường cao tốc, đường sắt, và thậm chí cả một trạm giám sát không gian. Khi Argentina rơi vào suy thoái và vỡ nợ vào năm 2014, Bắc Kinh đã can thiệp bằng các thỏa thuận hoán đổi nợ để ổn định nền kinh tế mà không cần sự can thiệp của Tây phương.

Sự hào phóng này đi kèm với những điều kiện đáng kể, và chi phí phát sinh cho các khoản phí và bảo hiểm khoản vay là một vấn đề. Ví dụ, Argentina đã phải trả phí vỡ nợ 1,5% và một hợp đồng bảo hiểm từ công ty Trung Quốc Sinosure trị giá 7% (464 triệu Euro) cho khoản vay 4,3 tỷ Euro từ các ngân hàng Trung Quốc để xây dựng một nhà máy thủy điện.

Argentina hiện đang ở giữa cuộc khủng hoảng kinh tế và đang vật lộn để trả tổng số nợ 34,6 tỷ Euro. Giải pháp duy nhất cho đến nay là gì? Nước này tiếp tục cầu cứu Trung Quốc và đang cố gắng đàm phán một gói cứu trợ với IMF.

9. Brazil: Tổng nợ 49,8 tỷ Euro

Tại Nam Mỹ, Brazil là quốc gia nhận được nhiều vốn BRI nhất và nợ Trung Quốc nhiều nhất. Các công ty Trung Quốc đã đầu tư gần một nửa số tiền này vào ngành điện của nước này, và các khoản đầu tư đáng kể cũng đã được thực hiện vào dầu mỏ và khai khoáng.

Hoa Kỳ đã cảnh báo Mỹ La tinh về bẫy nợ dẫn đến khủng hoảng kinh tế thế giới. Cựu Tổng thống Brazil Jair Bolsonaro cũng đã lên tiếng mạnh mẽ phản đối ảnh hưởng của Trung Quốc. Tuy nhiên, Brazil đã tiếp tục củng cố quan hệ thương mại với Trung Quốc.

10. Indonesia: Tổng nợ 50,5 tỷ Euro

Indonesia là một trong những quốc gia mà các khoản vay của Trung Quốc bị che giấu khỏi công chúng. Tuy nhiên, khoản tài trợ 3,7 tỷ Euro cho một tuyến đường sắt cao tốc đã bị phát giác khi chi phí xây dựng vượt quá ngân sách thêm 1,4 tỷ Euro, buộc chính phủ Indonesia phải sử dụng ngân sách nhà nước để hỗ trợ tuyến đường sắt này.

Vào tháng 4 năm 2023, Indonesia đã vay 514 triệu Euro từ Ngân hàng Phát triển Trung Quốc để tuyến đường sắt có thể đi vào hoạt động vào tháng 10. Các chuyên gia coi dự án này là dấu hiệu cho thấy Indonesia đang rơi vào cùng một cái bẫy nợ như các quốc gia khác và với tổng nợ ước tính lên tới 50,5 tỷ Euro, điều đó nghe có vẻ không hề bất khả thi.

11. Kazakhstan: Tổng nợ 59 tỷ Euro

Quan hệ giữa Bắc Kinh và Kazakhstan không hề dễ dàng trong 20 năm qua. Đồng thời, Kazakhstan đã tích lũy tổng nợ 59 tỷ Euro với Trung Quốc. Trong khi quốc gia này đang chật vật trả nợ, Trung Quốc đã nắm giữ cổ phần đáng kể trong ngành kỹ nghệ dầu mỏ của nước này. Tình hình bấp bênh được nhìn thấy bằng ví dụ sau: Trong một cuộc khủng hoảng kinh tế, Trung Quốc đã cung cấp 4,6 tỷ Euro tài chính, trong đó khoảng 3,2 tỷ Euro được sử dụng riêng để trả nợ cho các máy móc mua từ Trung Quốc.

Tuy nhiên, Kazakhstan vẫn tiếp tục hợp tác với Trung Quốc để mở rộng cơ sở hạ tầng đường sắt tại các khu vực biên giới chung. Một dự án mới lớn đã được xây dựng từ năm 2023.

12. Angola: Tổng nợ 59,5 tỷ Euro

Một đặc điểm trong hoạt động cho vay của Trung Quốc là sẵn sàng chấp nhận rủi ro cao. Ví dụ, giả định là các quốc gia sẽ có thể trả nợ bằng tiền thu được từ xuất cảng hàng hóa , trong trường hợp của Angola là dầu mỏ.

Năm 2015, Ngân hàng Phát triển Trung Quốc đã cấp khoản vay 13,8 tỷ Euro, buộc chính phủ Angola phải ký quỹ tối thiểu 1,4 tỷ Euro làm tài sản bảo đảm. Sau đó, giá dầu giảm và chính phủ không còn khả năng trả nợ.

Trung Quốc đã đồng ý tái cấu trúc khoản vay, hoãn hầu hết các khoản thanh toán và sử dụng tài khoản ký quỹ để trả lãi. Tuy nhiên, vào tháng 3 năm 2024, hai nước đã đồng ý giảm các khoản thanh toán nợ hàng tháng. Theo hãng xếp hạng tín nhiệm S&P Global, Angola có khoảng 2,3 tỷ Euro tiền ký quỹ vào tháng 2.

13. Pakistan: Tổng nợ 63,2 tỷ euro

Sáng kiến ​​Vành đai và Con đường (BRI) đã tạo ra 200.000 việc làm, xây dựng 1.400 km đường bộ, mở rộng cảng biển và cải thiện nguồn cung cấp điện cho Pakistan. Hầu hết các khoản đầu tư cho các dự án phát triển cơ sở hạ tầng này đều được tài trợ bằng các khoản vay với lãi suất bằng hoặc gần bằng lãi suất thị trường.

Hiện tại, Pakistan đang bị đè bẹp bởi nợ nước ngoài, và dự trữ tiền mặt của đất nước gần như cạn kiệt. Nền kinh tế tê liệt, hàng triệu việc làm bị mất và người dân rơi vào cảnh nghèo đói. Quốc gia này cũng phụ thuộc vào các khoản vay khẩn cấp lãi suất cao từ Trung Quốc, mà các ngân hàng quốc doanh của nước này lo ngại về hậu quả kinh tế nếu các quốc gia như Pakistan vỡ nợ.

Và điều này hoàn toàn có lý do chính đáng. Đầu năm 2024, Pakistan đã gặp khó khăn trong việc thanh toán khoản vay của Trung Quốc trị giá khoảng 13,8 tỷ Euro cho một nhà máy điện và hiện đang cố gắng đàm phán tái cấu trúc nợ.

14.Venezuela: Tổng nợ 103 tỷ Euro

Tại Venezuela, Trung Quốc phụ thuộc rất nhiều vào các khoản vay dầu mỏ, với việc hoàn trả phụ thuộc vào xuất cảng dầu nếu bên vay vỡ nợ. Các khoản vay này bao gồm một thỏa thuận tài chính để giải ngân khoản vay và một thỏa thuận thương mại cho phép các nhà nhập cảng Trung Quốc mua dầu từ công ty dầu khí nhà nước của Venezuela, PDVSA, công ty này cũng đóng vai trò là tài sản thế chấp cho giao dịch tài chính.

Do tác động của cuộc khủng hoảng tài chính đối với ngành dầu mỏ, Trung Quốc và Venezuela rơi vào thế khó. Doanh thu từ dầu mỏ ngày càng chảy về Trung Quốc thay vì được tái đầu tư vào PDVSA. Công ty nhà nước này sau đó đã phải vật lộn để tài trợ cho hoạt động của mình. Điều này, đến lượt nó, gây nguy hiểm cho sản xuất và cuối cùng là khả năng trả nợ của Venezuela. Theo các nhà phân tích tại Trung tâm nghiên cứu Wilson của Mỹ, Trung Quốc không tạo ra bẫy nợ cho người vay ở Venezuela, mà chính họ lại rơi vào bẫy chủ nợ.

15. Nga: Tổng nợ 155,3 tỷ euro

Nga là nước nhận vốn lớn nhất từ ​​chương trình Sáng kiến ​​Vành đai và Con đường (BRI) và cho đến nay là nước vay nợ lớn nhất từ ​​Trung Quốc. Tổng nợ của Nga từ năm 2000 đến năm 2021 lên tới con số đáng kinh ngạc là 155,3 tỷ euro, và thực tế, con số này đã tăng lên kể từ khi Nga xâm lược Ukraine.

Trước các lệnh trừng phạt của Tây phương, Moskau đã tìm đến Bắc Kinh để vay những khoản tiền lớn. Theo báo cáo, bốn ngân hàng lớn nhất Trung Quốc đã tăng gấp bốn lần mức độ tiếp xúc của họ trong lĩnh vực ngân hàng Nga kể từ tháng 2 năm 2022. Tuy nhiên, các ngân hàng khác cũng được cho là không muốn cấp khoản vay do các lệnh trừng phạt quốc tế.

Vũ Thái An, người lính VNCH, 25 November 2025