TRONG CUỘC THƯƠNG CHIẾN - TRUNG QUỐC ĐÃ HẠN CHẾ LƯỢNG XUẤT CẢNG NAM CHÂM ĐẤT HIẾM RA THẾ GIỚI 

Trung Quốc đã công bố các biện pháp kiểm soát xuất cảng đất hiếm chặt chẽ hơn. Sự sụt giảm lượng xuất cảng hiện nay đang làm dấy lên lo ngại về một cuộc chiến thương mại. Ngành kỹ nghệ dược phẩm đang cảnh báo về các cơ chế tương tự và tình trạng thiếu hụt thuốc men.

Âu Châu và Hoa Kỳ là những quốc gia phụ thuộc rất nhiều vào đất hiếm từ Trung Quốc và lo ngại việc chúng ngày càng được xử dụng như một vũ khí trong các cuộc xung đột thương mại mà Trump đã khởi động . Các số liệu hiện đã được công bố về sự sụt giảm xuất cảng nam châm đất hiếm của Trung Quốc. Theo dữ liệu từ Cục Hải quan Bắc Kinh, xuất cảng đã giảm 6,1% so với tháng trước trong tháng 9.

Tổng sản lượng xuất cảng chỉ đạt 5.774 tấn, giảm so với mức 6.146 tấn trong tháng 8. Điều này đã chấm dứt giai đoạn tăng trưởng kéo dài ba tháng, ngay cả trước khi chính phủ Trung Quốc công bố việc mở rộng mạnh mẽ các biện pháp kiểm soát xuất cảng vào tháng 10. Trung Quốc  là nhà cung cấp nam châm đất hiếm lớn nhất thế giới, được xử dụng trong mọi ngành, từ ô tô đến điện thoại thông minh. Vào mùa xuân, chính phủ Trung Quốc đã áp dụng các hạn chế xuất cảng đầu tiên đối với một loạt các sản phẩm đất hiếm và nam châm liên quan, gây áp lực chủ yếu lên ngành kỹ nghệ sản xuất ô tô.

"Những biến động mạnh trong xuất cảng nam châm đất hiếm cho thấy Trung Quốc biết mình nắm giữ một con bài tẩy chủ chốt trong các cuộc đàm phán thương mại quốc tế", nhà phân tích Chim Lee của Economist Intelligence nhận định.

Phân tích theo quốc gia, Đức, Nam Hàn, Việt Nam, Hoa Kỳ và Mexico là năm điểm đến xuất cảng nam châm đất hiếm lớn nhất của Trung Quốc trong tháng 9. Dữ liệu cho thấy lượng hàng xuất khẩu sang Hoa Kỳ giảm 28,7%, trong khi lượng hàng xuất khẩu sang Việt Nam tăng 57,5%.

Tại Hòa Lan, lượng nam châm đất hiếm được chế biến tăng 109% so với tháng 8. Tuy nhiên, con số này bị ảnh hưởng bởi cảng Rotterdam rộng lớn, một trung tâm trung chuyển quan trọng cho thương mại sang Âu châu.

"Khả năng hạn chế xuất cảng đất hiếm của Trung Quốc là một công cụ hết sức mạnh mẽ trong việc đàm phán", Dan Wang, giám đốc Trung Quốc của công ty cố vấn Eurasia Group, cho biết. Bên cạnh việc làm gián đoạn sản xuất, các biện pháp như vậy cũng sẽ làm gia tăng sự bất ổn về khả năng sản xuất các mặt hàng kỹ nghệ quan trọng và sự phụ thuộc ngày càng tăng vào Trung Quốc. "Thế giới phải điều chỉnh phong cách điều hành của mình", chuyên gia này nhận định. Các nước Tây phương không quen chấp nhận sự kiểm soát độc quyền các nguồn tài nguyên quan trọng của các quốc gia "ở phía bên kia".

Ngành dược phẩm cảnh báo về mối đe dọa đối với nguồn cung thuốc

Sự phụ thuộc vào Trung Quốc không chỉ phổ biến trong ngành kỹ nghệ ô tô. Đức cũng phụ thuộc vào Trung Quốc trong lĩnh vực dược phẩm đối với các loại thuốc như kháng sinh, thuốc điều trị tiểu đường và thuốc giảm đau.

Hiệp hội dược phẩm Pro Generika cảnh báo trong một nghiên cứu mới về sự phụ thuộc mạnh mẽ mà Trung Quốc có thể sử dụng làm đòn bẩy chính trị, tương tự như các hạn chế xuất cảng đất hiếm.

Theo phân tích, việc ngừng cung cấp các thành phần hoạt tính cho thuốc Generika có thể tạo ra những khoảng trống lớn trong nguồn cung thuốc tại Đức. Vì mục đích này, 56 thành phần hoạt tính được phân loại chính thức là có liên quan đến nguồn cung đã được xem xét. Kết quả: Đối với 20 thành phần hoạt tính, tương đương hơn một phần ba, tỷ lệ các nhà sản xuất Trung Quốc cao đến mức nguồn cung sẽ gặp rủi ro nếu xảy ra tình trạng ngừng cung cấp. Thuốc kháng sinh, thuốc điều trị tiểu đường và thuốc giảm đau bị ảnh hưởng đặc biệt.

Các nhà sản xuất Trung Quốc đã đầu tư cụ thể vào các cơ sở sản xuất thành phần mang tính kháng sinh trong những năm gần đây và đã trở thành nhà cung cấp chính trên toàn thế giới. Trong trường hợp gián đoạn, sẽ không có đủ nguồn cung thay thế trên thị trường thế giới; "Việc mở rộng năng lực sản xuất của họ trong ngắn hạn là không thể về mặt kỹ thuật", báo cáo nêu rõ.

"Nó không được kết thúc như trường hợp khí đốt của Nga".

Các tác giả của nghiên cứu cho Pro Generika đến từ Viện Kinh tế Đức và Viện Nghiên cứu An ninh Liên minh Âu Châu. Hiệp hội này đại diện cho lợi ích của các nhà sản xuất thuốc Generika. Những sản phẩm nhái thuốc đã hết hạn bảo hộ bằng sáng chế đóng một vai trò quan trọng trong hệ thống chăm sóc sức khỏe do giá thành thấp.

Bork Bretthauer, Giám đốc Điều hành của Pro Generika, kêu gọi sự can thiệp chính trị để ngăn chặn tình trạng phụ thuộc. "Họ không được để chúng ta rơi vào tình cảnh tương tự như trường hợp khí đốt của Nga."

Tình trạng thiếu hụt các loại thuốc như Siro hạ sốt và thuốc giảm đau là một chủ đề thảo luận thường xuyên. Trong nhiều năm, các hiệp hội dược phẩm như Pro Generika đã kêu gọi chính phủ nới lỏng các quy định về giá thuốc. Họ đổ lỗi cho áp lực chi phí khiến các nhà sản xuất ở Đức phải rút khỏi việc sản xuất Siro hạ sốt và Penicillin, chẳng hạn.

Các tác giả nghiên cứu cho biết lệnh cấm xuất cảng thuốc tây là hoàn toàn có thể. Các tài liệu công khai của Trung Quốc, chẳng hạn như kế hoạch 5 năm, cho thấy Bắc Kinh đang thảo luận về các biện pháp hạn chế xuất khẩu như một biện pháp gây áp lực. Hiệp hội này so sánh việc kiểm soát xuất khẩu đất hiếm với các loại thuốc tiên tiến.

Mặc dù châu Âu đang dẫn đầu trong các loại thuốc tây, như dược phẩm sinh học, Trung Quốc đang dần bắt kịp, theo cảnh báo của Pro Generika. Quốc gia này đang trên đà trở thành động lực đổi mới toàn cầu trong phát triển thuốc. Đức cần phải bảo đảm bảo an ninh cho các địa điểm sản xuất, mở rộng chuỗi cung ứng và thúc đẩy đổi mới.

Vũ Thái An, người lính VNCH, ngày 21 tháng 10 năm 2025