LỆNH TRỪNG PHẠT CỦA MỸ CHƯA ÁP LỰC TỐI ĐA LÊN IRAN

Tin từ tờ Frankfurter Allgemeine Zeitung:  Hai tuần sau khi nhậm chức, vào tháng 2, Donald Trump đã chỉ thị cho Bộ trưởng Tài chính gây "áp lực kinh tế tối đa" lên chính phủ Iran. Kể từ đó, chính phủ Mỹ đã áp đặt nhiều lệnh trừng phạt mới: đối với các tàu chở dầu thuộc đội tàu ngầm của Iran, các nhà máy lọc dầu, kho chứa dầu và các nhà khai thác cảng biển của Trung Quốc. Mục tiêu được nêu ra: giảm xuất cảng dầu của Iran xuống mức 0.

Điều này đã không xảy ra. Theo sự phân tích Kpler, xuất cảng sang Trung Quốc thậm chí còn tăng nhẹ so với năm trước. Điều này là do Iran đã tích lũy được nhiều kinh nghiệm đáng kể trong nhiều thập niên về cách lách lệnh trừng phạt. Trung Quốc, với tư cách là khách hàng quan trọng nhất của họ, có thể chống lại mối đe dọa từ các lệnh trừng phạt của Mỹ. Và Hoa Kỳ đã cố tình không xử dụng hết tất cả các lựa chọn của mình để tránh đẩy giá dầu lên cao và bởi vì họ vẫn còn những cuộc chiến khác phải đối mặt với Trung Quốc và muốn tránh các biện pháp trả đũa tiếp theo từ Bắc Kinh.

Tuy nhiên, các lệnh trừng phạt đang có hiệu lực. Các nhà giao dịch đang bù đắp cho những rủi ro gia tăng bằng cách giảm giá đáng kể. Cuối tháng 10, Reuters đưa tin Iran đã buộc phải giảm giá dầu ở mức cao nhất trong hơn một năm: từ 8 đến 10 đô la một thùng. Hadi Ghavami, Phó Chủ tịch Ủy ban Ngân sách Quốc hội Iran, gần đây đã phàn nàn: "Khối lượng xuất cảng dầu có thể tốt, nhưng doanh thu mà đất nước nhận được từ chúng thì không."

Trong sáu tháng đầu năm, chỉ đạt được 31% doanh thu dầu mỏ dự kiến. "Giá dầu đã giảm từ 71 đô la năm ngoái xuống còn 51 đô la hiện tại là do chúng tôi đang giảm giá cho khách hàng", ông nói.

Doanh thu giảm, có thể cũng do chi phí giao dịch cao hơn, dự kiến ​​sẽ chủ yếu hạn chế các chức năng dân sự của chính phủ. Một luật mới quy định rằng ngân sách quốc phòng do Hội đồng An ninh Quốc gia phê duyệt phải được tài trợ đầy đủ, nếu cần thiết phải cắt giảm ở các lĩnh vực khác. Điều này thể hiện kỳ vọng rằng Israel có thể sớm tấn công Iran một lần nữa.

Thỏa thuận đổi chác với Trung Quốc

Tuy nhiên, trong một số trường hợp, Teheran không còn được trả tiền trực tiếp cho dầu của mình nữa. Để lách lệnh trừng phạt của Mỹ, Iran nhận được một phần bồi thường dưới hình thức cơ sở hạ tầng do các doanh nghiệp nhà nước Trung Quốc xây dựng, và các doanh nghiệp này lại nhận tiền gián tiếp từ những người mua dầu Trung Quốc.

Tờ Wall Street Journal đưa tin Iran đã nhận được tới 8,4 tỷ đô la thông qua các giao dịch đổi chác như vậy vào năm ngoái. Con số này tương đương gần 20% lượng dầu xuất cảng ước tính của nước này. Các nhà ngoại giao ước tính rằng có tới 90% lượng dầu được giao đến các nhà máy lọc dầu nhỏ của Trung Quốc, những nơi không có quan hệ kinh doanh với Mỹ và do đó có thể bất chấp các lệnh trừng phạt. Theo chính phủ Mỹ, Iran xử dụng một mạng lưới "ngân hàng ngầm" để lách lệnh trừng phạt thông qua các công ty vỏ bọc, rửa tiền và tiền điện tử.

Ngay cả truyền hình nhà nước Iran gần đây cũng đưa tin rằng nước này đã mua 300 toa tàu và máy móc thông qua "các thỏa thuận đổi chác dầu mỏ". Điều mà truyền hình nhà nước không đưa tin: Theo các cơ quan tình báo phương Tây, Iran một lần nữa đã nhập cảng một số tàu natri Perchlorate từ Trung Quốc, một chất được xử dụng trong sản xuất nhiên liệu hỏa tiễn.

Gần đây, Iran được cho là đã xuất cảng nhiều dầu hơn đáng kể so với lượng dầu bán ra. Theo nền tảng trực tuyến Tankertrackers, gần 2,3 triệu thùng dầu mỗi ngày đã rời khỏi các cảng của Iran trong tháng 10, con số cao nhất kể từ năm 2018. Viện nghiên cứu Mỹ Middle East Forum báo cáo rằng lượng dầu được lưu trữ trên các tàu chở dầu ngoài khơi bờ biển Trung Quốc đã tăng gần gấp đôi trong những tuần gần đây. Điều này có thể là để chuẩn bị cho các lệnh trừng phạt tiếp theo, hoặc có thể thể hiện mối lo ngại rằng Israel có thể nhắm mục tiêu vào các cơ sở vận chuyển dầu của Iran.

Khi Đức, Pháp và Anh bảo đảm  việc khôi phục các lệnh trừng phạt của Liên Hợp Quốc đã bị đình chỉ vào tháng 9, Iran đã phản ứng một cách đáng ngạc nhiên: Hạm đội ngầm của Iran, vốn đã hoạt động bí mật trong nhiều năm, đã kích hoạt lại hệ thống vô tuyến của mình, cho phép theo dõi vị trí của nó. Hạm đội này thường làm mọi cách để che giấu nguồn gốc của dầu, ví dụ, thông qua việc vận chuyển trên biển cả.

Lý do cho sự minh bạch rõ ràng này vẫn chưa rõ ràng. Các chuyên gia nghi ngờ rằng Iran lo ngại các quốc gia bên thứ ba có thể bắt giữ các tàu, theo quy định của các lệnh trừng phạt.

Các tín hiệu vô tuyến này nhằm mục đích báo hiệu rằng điều này sẽ không bị bỏ qua. Hoặc có lẽ Iran và Trung Quốc coi các lệnh trừng phạt là bất hợp pháp và do đó việc cung cấp dầu là hợp pháp. Có lẽ cũng có một chút thách thức trong đó. Chính quyền Iran luôn tỏ ra cứng rắn và cố gắng tránh bất kỳ ấn tượng nào rằng các lệnh trừng phạt mới có thể gây ra tổn thất cho họ. "Tôi ước gì mình có thể tiết lộ số liệu xuất cảng dầu", Bộ trưởng Dầu mỏ Mohsen Paknejad gần đây đã nói. "Khi đó, bạn sẽ thấy tình hình đã tốt hơn nhiều so với trước đây."

Trên thực tế, ngân khố trống rỗng của Teheran đang làm trầm trọng thêm các cuộc khủng hoảng mà đất nước này đang phải đối mặt: thiếu nước, mất điện và ô nhiễm không khí nghiêm trọng. Các lệnh trừng phạt đang gia tăng áp lực lên một chế độ mà quyền lực ngày càng mong manh. Liệu áp lực này có đủ để buộc Teheran quay lại bàn đàm phán, như đã từng làm vào năm 2015 hay không vẫn còn phải chờ xem.

Vũ Thái An, người lính VNCH, 17 November 2025