KẾ HOẠCH THUẾ QUAN CỦA TRUMP ĐỐI VỚI Á CHÂU CÓ LIÊN QUAN ĐẾN YẾU TỐ TRUNG QUỐC

Bài viết của tác giả: Arthur Sullivan đăng trên DW:  Đòn tấn công thuế quan mới nhất của Hoa Kỳ đặc biệt nhắm vào các nước Á Châu như Nhật Bản, Nam Hàn và Indonesien. Các chuyên gia cho biết đây là chiến lược nhằm giảm thương mại của họ với Trung Quốc.

Tổng thống Hoa Kỳ đã công bố mức thuế quan mới đối với 14 quốc gia trong tuần này, hầu hết là các quốc gia ở Á Châu. Theo Donald Trump, mức thuế quan sẽ có hiệu lực vào ngày 1 tháng 8, nhưng ông để ngỏ khả năng đàm phán thêm, nói rằng mức thuế được đề nghị "ít nhiều" là đề nghị cuối cùng. "Nếu họ gọi điện và nói rằng chúng tôi muốn làm điều gì đó khác đi, chúng tôi sẽ lắng nghe".

Những quốc gia nào nằm trong tầm ngắm của Trump và tại sao?

Trong số các quốc gia mà Trump nhắm đến có Japan, Südkorea, Kambodscha, Indonesien, Thailand, Malaysia, Laos và Myanmar. Theo các nhà phân tích, việc tập trung vào các quốc gia Á Châu là một phần trong chiến lược của Hoa Kỳ nhằm gián tiếp nhắm vào đối thủ thương mại và địa chính trị của mình là Trung Quốc.

Trung Quốc cho đến nay là đối tác thương mại lớn nhất của Nhật Bản, Hàn Quốc, Malaysia, Myanmar và Indonesien, đồng thời là nguồn nhập cảng lớn nhất của Kambodscha và Thái Lan. Với động thái này, Trump dường như đang cố gắng gây áp lực buộc các nước này phải ký kết thỏa thuận với Hoa Kỳ càng sớm càng tốt.

Nhưng một số nhà quan sát chỉ ra rằng kế hoạch đưa quan hệ thương mại của các nước này với Trung Quốc vào các thỏa thuận có thể phản tác dụng.

"Các cuộc đàm phán có thể trở nên có vấn đề nếu, như một số báo cáo cho thấy, Hoa Kỳ cố gắng gây áp lực buộc các khu vực khác của Châu Á loại Trung Quốc khỏi chuỗi cung ứng khu vực", Gareth Leather, chuyên gia kinh tế cấp cao về thị trường mới nổi tại công ty phân tích Capital Economics có trụ sở tại London, viết trong một bài bình luận.

Kể từ thông báo áp thuế của Trump vào ngày 2 tháng 4, được gọi là "Ngày giải phóng", White House chỉ đạt được các thỏa thuận thuế quan với ba quốc gia: Vương quốc Anh, Việt Nam và Trung Quốc.

Thỏa thuận với Việt Nam cho thấy tham vọng của Hoa Kỳ là nhắm vào Trung Quốc. Hoa Kỳ đã đồng ý giảm thuế đối với Việt Nam xuống còn 20%, nhưng sẽ áp dụng mức thuế 40% đối với cái gọi là hàng hóa trung chuyển, trong đó Trung Quốc bán hàng cho các nước thứ ba thông qua các trung gian như Việt Nam.

"Trung chuyển" chính xác là gì?

Chuyển tải là việc vận chuyển hàng hóa đến một điểm đến trung gian rồi đến một điểm đến cuối cùng khác. Đây thường là một phần bình thường của thương mại thế giới, nhưng cũng có thể là một phương pháp để che giấu nguồn gốc của sản phẩm.

Đầu tuần này, tờ Financial Times đã công bố một báo cáo rằng các công ty Trung Quốc đang ngày càng vận chuyển hàng hóa đến Hoa Kỳ thông qua các nước Đông Nam Á để tránh thuế quan mới của Hoa Kỳ đối với hàng hóa Trung Quốc.

Tờ báo đã trích dẫn dữ liệu từ Cục Thống kê Dân số Hoa Kỳ cho thấy xuất cảng của Trung Quốc sang Hoa Kỳ đã giảm 43% so với cùng thời gian với năm trước, trong khi tổng xuất cảng tăng 4,8% trong cùng thời gian. Điều này cho thấy rằng TQ đang chuyển hướng hàng hóa của mình đến các nơi khác trên thế giới.

Vào thời gian cao điểm của sự rắc rối về thuế quan vào tháng 4, nhóm của Trump đã đặc biệt trích dẫn Việt Nam là một ví dụ về vấn đề chuyển tải. Cố vấn thương mại của Trump, Peter Navarro, đã nói trong một cuộc phỏng vấn với Fox News rằng Việt Nam "về cơ bản là một thuộc địa của Trung Quốc cộng sản". "Việt Nam bán cho chúng tôi 15 đô la cho mỗi 1 đô la chúng tôi bán cho họ, và khoảng 5 đô la trong số đó chỉ đơn giản là hàng hóa Trung Quốc nhập vào Việt Nam. Họ dán nhãn 'Sản xuất tại Việt Nam' và vận chuyển đến đây để tránh thuế quan", ông nói.

Việt Nam là hình mẫu?

Việc Việt Nam hiện đã đạt được thỏa thuận là một ví dụ về cách các quốc gia Á châu khác có thể tìm cách đàm phán với Trump trước khi thuế quan có hiệu lực vào ngày 1 tháng 8. Tuy nhiên, Gareth Leather tỏ ra hoài nghi, chỉ ra thực tế là các quốc gia này có thể lo sợ mối quan hệ với Trung Quốc sẽ xấu đi.

"Điều này có thể khiến các quốc gia khác dễ bị Trung Quốc trả đũa. Trung Quốc không chỉ là đối tác thương mại lớn hơn Hoa Kỳ mà còn là nguồn đầu tư quan trọng hơn", ông viết.

Theo Mark Williams, chuyên gia kinh tế trưởng về Á châu tại Capital Economics, Việt Nam phải đối mặt với "thế yếu" trong các cuộc đàm phán với Hoa Kỳ, xét đến lượng hàng hóa mà Việt Nam bán ra tại đây. Williams tin rằng thỏa thuận thương mại giữa Hoa Kỳ và Việt Nam không phải là "khuôn mẫu để các quốc gia khác noi theo".

"Thay vào đó, bài học quan trọng nhất đối với các quốc gia khác từ thỏa thuận này và thỏa thuận trước đó đã được thống nhất với Vương quốc Anh là họ sẽ phải hạn chế thương mại với Trung Quốc", ông viết trong một lưu ý gửi cho khách hàng.

Thỏa thuận giữa Hoa Kỳ và Vương quốc Anh đạt được vào tháng 6 quy định rằng Vương quốc Anh sẽ tuân thủ các yêu cầu an ninh nghiêm ngặt của Hoa Kỳ. Ví dụ, bao gồm việc xem xét lại chuỗi cung ứng và quyền sở hữu công ty, một động thái rất rõ là nhằm vào Trung Quốc.

Có phải chỉ liên quan đến Trung Quốc không?

Trong các bức thư gửi cho các nhà lãnh đạo của các quốc gia bị ảnh hưởng bởi thuế quan vào ngày 1 tháng 8, được Trump đăng trên mạng xã hội, tổng thống Hoa Kỳ, mô tả thặng dư thương mại của họ với Hoa Kỳ là "mối đe dọa lớn đối với nền kinh tế và an ninh quốc gia của chúng ta".

Với việc chính quyền Trump đã đồng ý ngừng xung đột thương mại với Trung Quốc, căng thẳng đang diễn ra với các quốc gia Á châu khác không chỉ liên quan đến Bắc Kinh.

Trong những tuần gần đây, Trump đã chỉ trích Nhật Bản, gọi nước này là "bị hư hỏng" và cáo buộc nước này không mua đủ hàng hóa của Hoa Kỳ, đặc biệt là các sản phẩm nông nghiệp. Sự tập trung vào các sản phẩm nông nghiệp này mở rộng sang các đối tác Á châu khác, bao gồm Nam Hàn và Ấn Độ.

Trong khi Gareth Leather cho rằng hầu hết các quốc gia sẽ sẵn sàng nhượng bộ để tránh thuế quan trừng phạt, ví dụ, bằng cách trấn áp việc chuyển hướng hàng hóa của Trung Quốc, thì các chuyên gia khác lại tỏ ra hoài nghi hơn.

Bill Reinsch, cố vấn kinh tế cao cấp  tại Trung tâm Nghiên cứu Chiến lược và Quốc tế (CSIS) ở Washington, nghi ngờ rằng một số quốc gia Á châu sẽ thích nghi đủ với Trump vì tính cách khó đoán của ông. Họ có thể cảm thấy rằng "nếu chúng ta đồng ý với điều gì đó, bạn (Hoa Kỳ, ghi chú của biên tập viên) sẽ đến hai tuần sau với thuế quan theo ngành đối với thứ khác".

Nếu người ta phải mong đợi Hoa Kỳ thay đổi các quy tắc một lần nữa, Reinsch nói, thì thật khó để tưởng tượng các đối tác thương mại đưa ra những cam kết như vậy.

Vũ Thái An, người lính VNCH, ngày 11 Juli 2025