NHẬT BẢN ĐANG RƠI VÀO TÌNH TRẠNG KHAN HIẾM GẠO, GÍA CẢ ĐẮT ĐỎ VÌ TRONG THỜI KỲ TRANH CHẤP THUẾ QUAN VỚI TRUMP

Giá gạo đang tăng nhanh ở Nhật Bản. Nông dân vẫn phải chịu mức thu nhập thấp. Chính phủ hiện đang tìm kiếm những giải pháp để đối phó với tình trạng leo thang này..

Đây là trò đùa sai thời điểm: Ông không bao giờ phải mua gạo, Bộ trưởng Nông nghiệp Nhật Bản Tako Eto đã nói đùa tại một sự kiện gây quỹ vào cuối tuần trước: "Cảm ơn những người ủng hộ đã tặng tôi rất nhiều gạo, tôi có rất nhiều trong nhà đến mức có thể bán được". Vì gạo, lương thực chính ở Nhật Bản, đã ngày càng đắt đỏ trong nhiều tháng qua nên hầu như không ai thấy nhận xét của Eto buồn cười, và vào thứ Tư 22/5, bộ trưởng đã đệ đơn từ chức. “Tôi xin lỗi người dân vì đã đưa ra một phát biểu  không phù hợp với tư cách là một bộ trưởng trong khi họ đang phải vật lộn với giá gạo tăng cao”, ông Eto nói.

Trò hề của bộ trưởng làm nổi bật cuộc khủng hoảng và đã làm Nhật Bản phiền muộn trong nhiều tháng qua, điều này có thể khiến toàn bộ chính phủ Nhật Bản gặp rắc rối. Vấn đề là: Đối với ngày càng nhiều người Nhật, gạo đang trở thành một mặt hàng xa xỉ. Một túi năm kg hiện có giá khoảng 4.300 Yen tại siêu thị, tương đương khoảng 26 Euro. Và con số này gấp đôi so với một năm trước. Chính phủ đổ lỗi cho nhiều nguyên nhân, trong đó có việc mất mùa do nắng nóng kỷ lục vào mùa hè năm 2023 khiến giá gạo tăng. Các báo cáo về giá cả tăng cao và một trận động đất lớn được cho là sắp xảy ra cũng dẫn đến tình trạng mua hàng hoảng loạn  và giá cả tiếp tục tăng cao.

Hầu hết nông dân trồng lúa Nhật Bản đều trên 60 tuổi

Để giảm giá, vào tháng 3, chính phủ đã cho phép nhập cảng gạo từ nước láng giềng Nam Hàn lần đầu tiên sau một phần tư thế kỷ và nguồn cung khẩn cấp cũng đã được tung ra thị trường. Tuy nhiên, điều này vẫn chưa ngăn chặn được tình trạng tăng giá.

Trong một thời gian, nông dân Nhật Bản phàn nàn rằng họ hầu như không thể kiếm sống bằng nghề trồng lúa, trong khi giá cả tại các siêu thị lại đang tăng lên. “Giá gạo có thể ngày càng đắt hơn, nhưng điều đó không có nghĩa là nông dân sẽ kiếm được nhiều tiền hơn”, nông dân và nhà hoạt động Yoshihide Kanno nói với tờ báo Asahi Shimbun. Kanno đã đến Tokyo vào cuối tháng 3 cùng với khoảng 3.200 nông dân trồng lúa và sữa để thu hút sự chú ý đến hoàn cảnh của người nông dân. Những người nông dân lái máy kéo đến trung tâm thành phố thủ đô Nhật Bản. Theo Kanno, vấn đề là nông dân sẽ bán gạo giá rẻ cho những người bán buôn, sau đó những người này sẽ bán lại cho những người bán lẻ với giá cao. Cuối cùng, hầu như chẳng còn lại gì cho chính những người nông dân.

Kết quả: Ngày càng nhiều nông dân trồng lúa bỏ cuộc, điều này càng làm trầm trọng thêm tình hình cung ứng. Theo số liệu từ công ty nghiên cứu thị trường Tokyo Shoko Research, có nhiều nông dân trồng lúa đóng cửa hoặc nộp đơn xin phá sản vào năm ngoái nhiều hơn, so với mười năm trước. Và những người tiếp tục thì ngày càng già yếu đi vì lớn tuổi. Theo đài truyền hình Nippon TV đưa tin, trong số khoảng 540.000 nông dân trồng lúa ở Nhật Bản, gần 30% ở độ tuổi từ 60 đến 69; gần 59% còn lại thậm chí đã 70 tuổi hoặc lớn hơn.

Biện pháp bất thường: Nhật Bản muốn xuất cảng gạo để hạ giá

Vì gần như không thể kiếm được tiền từ nông nghiệp và Nhật Bản vốn là quốc gia có tỷ lệ sinh thấp nhất thế giới nên các trang trại gặp phải vấn đề lớn trong việc tuyển dụng trẻ em. Ngoài ra, công việc này được coi là vất vả và đòi hỏi nhiều lao động. Theo dự báo, đến năm 2040, chỉ có 75.000 người Nhật Bản có thể làm nghề trồng lúa. Vì chính phủ và phần lớn xã hội Nhật Bản coi trọng vấn đề nhập cư nên khó có khả năng những người di cư – ví dụ như từ Đông Nam Á – sẽ lấp đầy được các vị trí tuyển dụng.

Thực tế là chính phủ Nhật Bản đã hạn chế sản xuất lúa gạo trong nhiều thập kỷ để ngăn chặn tình trạng cung vượt cầu hiện đang gây ra hậu quả. Để việc trồng lúa trở nên hấp dẫn hơn, chính quyền Tokyo hiện muốn tăng hiệu quả của nông nghiệp, bao gồm cả việc tự động hóa nhiều hơn. Ngoài ra, nước này còn áp dụng một biện pháp thoạt nhìn có vẻ bất thường: muốn xuất cảng nhiều gạo ra nước ngoài hơn, từ khoảng 46.000 tấn năm ngoái lên gấp bảy lần vào năm 2030. Ý tưởng đằng sau biện pháp này, thoạt nhìn có vẻ thiếu thực tế, vì làm như thế,  nhu cầu từ nước ngoài gia tăng, sẽ khuyến khích nông dân trồng nhiều hơn .

Tất cả những điều này cũng nhằm mục đích giúp đất nước độc lập hơn với việc nhập cảng: cho đến nay, tỷ lệ tự cung cấp gạo ở Nhật Bản chỉ đạt mức 38% - phần còn lại phải nhập cảng. Ví dụ, ở Đức, tỷ lệ này là 83%. Vì gạo ở Đức không phải là nguồn thực phẩm chính của dân Đức tuy nhập cảng gạo từ nước ngoài,  nhưng giá gạohiện nay trên thị trường ở Đức vẩn rẻ hơn Nhật, vào khoảng 2,45 Euro/1kg

Nhật Bản hiện có một “bộ trưởng gạo”

Đối với Thủ tướng Nhật Bản Shigeru Ishiba, người mới nhậm chức vào tháng 10 năm ngoái, cuộc khủng hoảng gạo xảy ra vào thời điểm không thích hợp. Đất nước này hiện đang phải vật lộn với những khó khăn về kinh tế. Nền kinh tế Nhật Bản đã suy giảm 0,7% trong quý đầu tiên của năm 2025 so với cùng thời gian năm ngoái. Nguyên nhân chủ yếu là do xuất cảng giảm, một vấn đề có khả năng trở nên tồi tệ hơn vì Nhật Bản cũng là mục tiêu bị thuế quan của Donald Trump nhắm tới. 

Trong số những biện pháp khác, Tổng thống Hoa Kỳ đã áp thuế 25% đối với ô tô Nhật Bản, mặt hàng xuất cảng quan trọng nhất của nước này sang Hoa Kỳ. Tất cả các mặt hàng khác cũng bị đe dọa áp mức thuế 24%, đây là việc mà Trump công bố như một phần trong cuộc tấn công toàn diện về thuế quan trên trế giới, gọi là "Ngày giải phóng" vào đầu tháng 4 và sau đó được hoãn lại trong 90 ngày. Nhật Bản đang yêu cầu dỡ bỏ thuế quan và thực hiện một số vòng đàm phán với Hoa Kỳ cho đến nay vẫn chưa có kết quả.

Shinjiro Koizumi là “Bộ trưởng Lúa gạo” mới của Nhật Bản.ớc mắtơTheo một cuộc khảo sát của hãng thông tấn Kyodo, chỉ có 27%  người Nhật Bản hài lòng với công việc của chính phủ vào đầu tháng 5, so với chỉ dưới 33% vào tháng 4/2025. Gần một trong chín người được hỏi cũng cho biết chính phủ của Thủ tướng Ishiba đã không làm đủ để chống lại tình trạng giá gạo tăng cao. Shinjiro Koizumi, cựu bộ trưởng môi trường, hiện được cho là người sẽ sửa chữa vấn đề này. Koizumi được coi là đối thủ của Ishiba; năm ngoái ông ấy muốn trở thành thủ tướng. “Tôi coi mình là bộ trưởng lúa gạo,” Koizumi phát biểu vào thứ tư, ngày ông tuyên thệ nhậm chức. Bây giờ, Bộ trưởng lúa gạo mới của Nhật Bản phải thực hiện nhiệm vụ trước mắt là phải kéo gía gạo xuống..

Vũ Thái An, người lính VNCH, ngày 26 Mai 2025