TRUNG QUỐC CẮT ĐỨT NGUỒN CUNG CẤP ĐẤT HIẾM CHO NGÀNH CÔNG                                                       NGHIỆP VŨ KHÍ

Lập trường rõ ràng chống lại Putin: Đây là thông điệp mà Thủ tướng Friedrich Merz (CDU) gửi đến Brüssels vào thứ Năm 16 tháng 10 tại hội nghị thượng đỉnh các nguyên thủ quốc gia và chính phủ EU. Bên cạnh hỗ trợ quân sự và tài chính cho Ukraine, lộ trình này còn bao gồm việc Đức tăng đáng kể chi tiêu quốc phòng của mình. Năm tới, dự kiến ​​hơn 100 tỷ Euro sẽ lần đầu tiên chảy vào lĩnh vực này, và sẽ tăng lên hơn 150 tỷ Euro vào năm 2029. Các công ty quốc phòng có thể kỳ vọng một làn sóng đơn đặt hàng.

Nhưng liệu họ có thể sản xuất xe tăng, máy bay không người lái và các thiết bị quân sự khác hay không? Sau thông báo gần đây của Bộ Thương mại Trung Quốc, điều đó không còn chắc chắn nữa. Trung Quốc đang thắt chặt các quy định về xuất cảng đất hiếm từ Trung Quốc. Những nguyên liệu thô này được xử dụng trong hầu hết tất cả các sản phẩm kỹ thuật, từ máy móc gia dụng và ô tô điện, đến xe tăng và máy bay chiến đấu. Trong tương lai, không chỉ xuất cảng từ Trung Quốc mới cần được phê duyệt - ngay cả khi một công ty Đức xuất cảng sản phẩm có chứa đất hiếm của Trung Quốc sang Pháp, họ cũng sẽ cần được Bắc Kinh bật đèn xanh. Chỉ riêng điều này đã là một vấn đề lớn đối với nền kinh tế, nhưng thông báo còn chứa đựng một chi tiết khác khiến người đứng đầu Cơ quan Nguyên liệu thô Đức (DERA) rất lo ngại: "Trung Quốc hoàn toàn cấm xuất cảng đất hiếm cho mục đích quân sự", Peter Buchholz nói. "Đây là một thách thức mà phạm vi của nó vẫn chưa rõ ràng với tất cả mọi người." Các quy định mới sẽ có hiệu lực vào đầu tháng 12.

Ngành quốc phòng đang đối mặt với tình thế tiến thoái lưỡng nan

Là người đứng đầu DERA, theo một nghĩa nào đó, Buchholz là quan chức hàng đầu về nguyên liệu thô của chính phủ liên bang. Cơ quan Nguyên liệu thô được thành lập vào năm 2010, thời điểm Trung Quốc đã áp đặt các hạn chế xuất khẩu, gây ra bất ổn đáng kể trong chính trị và kinh doanh. Cơ quan này đặt tại Viện Khoa học Địa chất và Tài nguyên Thiên nhiên Liên bang, thuộc Bộ Kinh tế và Năng lượng Liên bang.

Buchholz đánh giá tình hình hiện tại vẫn nghiêm trọng như 15 năm trước. "Ngành quốc phòng đang đối mặt với tình thế tiến thoái lưỡng nan", ông nói. "Nếu không có đất hiếm hoặc nam châm công suất cao làm từ đất hiếm, gần như không thể làm gì được ở đó. Các chuỗi cung ứng quan trọng đang bị chậm lại." Cả Buchholz lẫn chính phủ Đức đều không sẵn sàng bình luận về hậu quả cuối cùng của việc này, liệu ngành công nghiệp quốc phòng có cạn kiệt đất hiếm hay không và khi nào. "Tất nhiên," một phát ngôn viên của Bộ trưởng Quốc phòng Boris Pistorius (SPD) viết, "chúng tôi đang thảo luận vấn đề này với ngành kỹ nghệ và với các đối tác trong EU và NATO." Tuy nhiên, những cuộc thảo luận này được giữ bí mật. Nguyên tắc cơ bản là: "Việc điều động chuỗi cung ứng trong nước và nước ngoài, cũng như việc đánh giá nguồn cung nguyên liệu thô và an ninh chuỗi cung ứng, là trách nhiệm của các nhà thầu chính đối với các mặt hàng được mua sắm."

Chiến tranh thương mại lan sang Âu châu 

"Là một cường quốc có trách nhiệm," chính phủ Trung Quốc đã áp dụng các biện pháp kiểm soát "nhằm duy trì tốt hơn hòa bình thế giới và ổn định khu vực." Đây là cách chính phủ Trung Quốc biện minh cho động thái của mình. Đối với Tây phương , điều này nghe có vẻ như một sự chế giễu, bởi Trung Quốc đang tích cực hỗ trợ cuộc chiến của Nga ở Ukraine. Giới lãnh đạo cộng sản cũng cáo buộc các công ty nước ngoài lách luật xuất cảng hiện hành. Các công ty này đã xuất cảng đất hiếm từ Trung Quốc và "chuyển giao hoặc cung cấp chúng để xử dụng trực tiếp hoặc gián tiếp trong các lĩnh vực quan trọng như các hoạt động về quân sự", một phát ngôn viên của Bộ Thương mại chỉ trích.

Bối cảnh của việc này là cuộc chiến thương mại giữa Trung Quốc và Hoa Kỳ, trong đó cả hai nước đều viện dẫn những lo ngại về an ninh quốc gia để biện minh cho hành động của mình. Cả hai bên đều cáo buộc nhau đã thổi phồng khái niệm này. Trong khi Hoa Kỳ đang ngăn chặn Trung Quốc thu mua các chất bán dẫn tối tân, ngược lai, thì Trung Quốc lại kiểm soát quyền xuất cảng các nguyên liệu thô quan trọng. Vào tháng 4, Trung Quốc đã áp dụng các biện pháp kiểm soát xuất cảng đối với một số loại đất hiếm trung bình và nặng, nhưng không tuyên bố rõ ràng rằng việc xuất cảng cho mục đích quân sự sẽ bị đình chỉ hoàn toàn.

Sự phụ thuộc vào đất hiếm ngày càng cao

Giám đốc DERA Peter Buchholz diễn ta sự phụ thuộc của Đức vào đất hiếm từ Trung Quốc là "hết sức cao". "Về mặt kỹ thuật, cái gọi là đất hiếm nhẹ dễ khai thác hơn, và hiện nay có các nguồn thay thế, chẳng hạn như ở Hoa Kỳ, Malaysia hoặc Estland", ông giải thích. "Tuy nhiên, đối với nam châm công suất cao được làm từ đất hiếm nặng, sự phụ thuộc vào Trung Quốc gần như là 100%." ​​Nhật Bản đã ứng phó với các hạn chế sau năm 2010 bằng cách tham gia vào các dự án khai thác ở Úc và các nhà máy chế biến ở Malaysia. "Bằng cách này, họ đã có thể giảm sự phụ thuộc của mình, ít nhất là đối với đất hiếm nhẹ." Người Mỹ cũng đã áp dụng cách dự trữ tương tự như Nhật.

Buchholz tin rằng Âu châu cũng có thể giảm sự phụ thuộc của mình. "Có đủ tiềm năng để mở các mỏ trên khắp thế giới." Ông nói rằng nút thắt cổ chai nằm ở việc tách được nguồn đất hiếm. Âu Châu phải tìm kiếm sự hợp tác với các quốc gia như Úc, Kanada và Brazil. "Chúng ta chắc chắn sẽ không thể thoát khỏi sự phụ thuộc này trong vòng vài tháng tới", ông nói, "nhưng điều này hoàn toàn khả thi trong vòng 2 đến 5 năm tới". Điều kiện tiên quyết là phải đầu tư "lớn" vốn vào lĩnh vực này. Tuy nhiên, điều làm phức tạp vấn đề là "Trung Quốc cũng cấm xuất cảng kỹ nghệ Software tách đất hiếm. Các nhà khoa học Trung Quốc, những chuyên gia trong lĩnh vực này, không được phép làm việc ở nước ngoài".

Người đứng đầu DERA không giấu giếm việc ông tin rằng tình trạng thiếu hụt nguồn cung đang nổi lên ít nhất một phần là do lỗi của chính ông. "Ngành công nghiệp Đức lẽ ra đã có thể rút kinh nghiệm từ những năm 2010 đến 2012." Nhưng ông tin rằng họ đã không đa dạng hóa chuỗi cung ứng của mình một cách đầy đủ. Việc khai thác đất hiếm bên ngoài Trung Quốc thường đi kèm với giá cao hơn đáng kể. "Ấn tượng của tôi cho đến nay là ngành kỹ nghệ này không sẵn sàng để trả mức giá quá cao này, như ngày hôm nay. Các công ty đang suy đoán rằng họ có thể tiếp tục mua đất hiếm giá rẻ ở Trung Quốc và tình trạng thiếu hụt nguồn cung sẽ chỉ kéo dài thêm một chút."

Với quỹ nguyên liệu thô, được thành lập trong thời kỳ đèn giao thông, các chính trị gia muốn khuyến khích các doanh nghiệp khai thác các nguồn cung ứng mới. Ngân hàng phát triển nhà nước KfW dành một tỷ Euro cho các khoản đầu tư vốn cổ phần, với mức tối đa 150 triệu Euro cho mỗi công ty. Các khoản tài trợ đầu tiên dự kiến ​​sẽ được trao vào cuối năm 2025. Tuy nhiên, do hạn chế ngân sách, việc tăng quỹ như đã công bố trong thỏa thuận liên minh vẫn chưa được thảo luận. Một số đại diện trong ngành hiện đang nhìn sang Hoa Kỳ với ánh mắt ghen tị, nơi Bộ Quốc phòng đang mua các nguyên liệu thô quan trọng với giá một tỷ đô la. "Áp lực hiện đang rất lớn, với những lời kêu gọi từ khắp nơi về việc chính phủ nên dự trữ thêm", Buchholz nói. "Nhưng liệu các công ty có dùng đến cách này không? Hay họ sẽ cố gắng tiếp tục mua hàng ở Trung Quốc khi giá giảm?" Người đứng đầu DERA để ngỏ câu trả lời. Người ta có thể đoán được điều ông ta nghi ngờ.

Vũ Thái An, người lính VNCH, ngày 20 tháng 10 năm 2025