NHÀ CUNG CẤP INTERNET NÀO SẼ THAY THẾ STARLINK CỦA ELON MUSK KHI NHÀ CUNG CẤP NÀY RÚT KHỎI UKRAINE ?

“Một ngày Chủ Nhật 9-3 hoàn toàn bình thường giữa các đồng minh NATO.” Với những lời lẽ mỉa mai này, chuyên gia quân sự Carlo Masala đã chú thích một đoạn hội thoại trên nền tảng Bluesky vào Chủ Nhật trông giống như một đoạn phim truyền hình dài tập. Nhưng anh ấy đã không làm vậy. Đó là cuộc trao đổi sôi nổi về Nền tảng X của Elon Musk. Có sự tham gia của nhiều chính trị gia hàng đầu của Hoa Kỳ và  Âu châu.

Cố vấn của Trump, Musk, ban đầu tuyên bố trong một bài đăng rằng thương vụ Internet vệ tinh Starlink của ông là "xương sống của quân đội Ukraine". Nếu anh ta tắt nó đi, toàn bộ chiến tuyến của họ sẽ sụp đổ. Bộ trưởng Ngoại giao Ba Lan Radosław Sikorski dường như không muốn để điều này xảy ra, nên đã đưa ra lời khuyến cáo: "Starlink được Bộ Kỹ thuật số Ba Lan tài trợ và có chi phí khoảng 50 triệu đô la một năm", ông viết. Nếu công ty Space X của Musk tỏ ra là "nhà cung cấp không đáng tin cậy", họ sẽ buộc phải tìm kiếm các thương vụ của nhà cung cấp khác.

Điều này đã khiến Ngoại trưởng Hoa Kỳ Marco Rubio phải hành động. Ông khuyên Sikorski trong một bài đăng rằng Ba Lan nên biết ơn vì "nếu không có Starlink, Ukraine đã thua cuộc chiến từ lâu và giờ đây quân Nga sẽ ở biên giới Ba Lan". Và cuối cùng Musk nói thêm: “Im đi, thằng nhóc. Bạn chỉ phải trả một phần nhỏ chi phí. Và không có gì có thể thay thế được Starlink.”

Sự khó đoán của Musk là một rủi ro an ninh

Đây chỉ là một trong nhiều diễn biến leo thang trong những tuần gần đây một lần nữa khẳng định nỗi lo sợ tồi tệ nhất của giới quan sát: Hoa Kỳ dưới thời Donald Trump không còn là đối tác đáng tin cậy nữa - và Elon Musk chắc chắn không phải là đối tác đáng tin cậy. Ngay sau cuộc tấn công, Musk đã rút lại lời tuyên bố và khẳng định rằng Starlink sẽ "không bao giờ đóng cửa các trang bị đầu cuối" và rằng ông không muốn "xử dụng kết nối vệ tinh này như một phương tiện gây áp lực". Nhưng điều này không làm thay đổi nhiều những nghi ngờ cơ bản về độ tin cậy của ông.

Vào đầu tháng 2, chuyên gia bảo mật CNTT Manuel Atug đã cảnh báo về kết nối Starlink của Musk trong một cuộc phỏng vấn với Redaktions Netzwerk Deutschland (RND), mô tả đây là một rủi ro bảo mật rất lớn. Chuyên gia cho biết, chính phủ không nên hợp tác với Starlink này trong bất kỳ trường hợp nào. Musk có thể chỉ cần tắt quyền kết nối mạng do tính để gây áp lực. Đây là “tình huống tồi tệ nhất” mà quân đội hoặc chính phủ có thể phải đối mặt trong trường hợp xảy ra khủng hoảng, thảm họa hoặc thậm chí là xung đột quân sự.

Đối với Ukraine, kết nối internet vệ tinh hết sức quan trọng. Kể từ cuộc xâm lược của Nga vào tháng 2 năm 2022, nhiều tháp di động và cáp ngầm đã bị hư hại - Starlink sẽ đền bù cho việc này. Ứng dụng kỹ thuật số “Diia” của Ukraine và hệ thống nhận thức tình hình quân sự “Delta” sử dụng Starlink của Elon Musk. Quân nhân cũng có thể xử dụng khi vào mạng Starlinkđã  được mã hóa, đặc biệt khó có thể phá vỡ hoặc bị chặn.

Câu hỏi duy nhất là: sẽ có giải pháp thay thế nào nếu Elon Musk thực sự ngừng cung cấp dịch vụ này? Và nhà cung cấp Internet  nào có thể giúp ích cho Ukraine ngay lúc này?

Eutelsat Oneweb là giải pháp thay thế Starlink từ Âu châu

Giải pháp tốt nhất có thể thay thế Starlink của Musk sẽ đến trực tiếp từ Âu châu. Eutelsat là nhà điều hành Internet vệ tinh của Pháp đang xây dựng hệ thống Internet riêng với mạng lưới Oneweb của Pháp - Anh, đồng phát triển. Trước vụ bê bối hôm Chủ Nhật tại phòng bầu dục White House ,  Liên minh Âu châu đã cho biết họ cũng đang tìm giải pháp thay thế Starlink tại Ukraine. Tổng giám đốc điều hành của công ty, Eva Berneke, đã chia sẻ thông tin này với hãng thông tấn Bloomberg.

Theo Berneke, công ty này hiện đã có mặt tại Ukraine với mạng lưới của mình và có hàng nghìn trang bị đầu cuối tại đó - nhưng không phải tất cả đều được kết nối với mạng. Hiện chúng tôi đang thảo luận với các nhà cung cấp để cung cấp cả trang bị từ đầu đến cuối cho phạm trù quân sự và thông thường cho các cá nhân.

Theo Berneke, công ty cần "vài tháng" để đạt được con số 40.000 trang bị đầu cuối cho việc kết nối Internet - gần bằng số lượng trạm dữ liệu Starlink hiện có ở Ukraine. Tuy nhiên, để nhanh chóng tăng số lượng trang bị ở  khu vực Ukraine, Eutelsat đang cần sự hỗ trợ thêm về tài chính và hậu cần, Berneke nói thêm.

Hiện chưa có sự thay thế hoàn toàn

Triển vọng về một giải pháp thay thế Starlink của Âu châu đã làm thị trường chứng khoán tốt hơn. Giá cổ phiếu của công ty này tăng vọt 68% vào thứ Hai 10-3, tăng thêm 77% vào thứ Ba 11-3 và tăng thêm 120 % vào thứ Tư 12-3. Vấn đề: Eutelsat mặc dù không bằng Starlink của Musk, nhưng thiếu uy tín, nên mtấ khách hàng là chuyện đương nhiên.

Đầu tiên, có sự khác biệt về cơ sở hạ tầng: Starlink của Musk có khoảng 7.000 vệ tinh trong không gian, trong khi Eutelsat chỉ có khoảng 600 vệ tinh. Chỉ riêng điều đó không phải là bất lợi: các vệ tinh Eutelsat quay quanh quỹ đạo ở độ cao khoảng 1.200 km so với mặt đất - trong khi các vệ tinh Starlink chỉ ở độ cao 500 km. Điều này có nghĩa là Eutelsat có khả năng bao phủ nhiều khu vực trên thế giới hơn Starlink mặc dù chỉ có 600 vệ tinh.

Amazon đang có kế hoạch cạnh tranh với Starlink

Nhưng mạng Oneweb của Eutelsat không phải là giải pháp thay thế duy nhất cho Starlink. Dự án Kuiper của gã khổng lồ kỹ nghệ Amazon cũng được đánh giá là rất phát triển. Các vệ tinh đầu tiên dự kiến ​​sẽ được phóng vào không gian trong năm 2025 và tổng cộng 3.000 vệ tinh dự kiến ​​sẽ được phóng.

Kế hoạch của công ty nghe có vẻ hứa hẹn như kế hoạch của Starlink trước đây. Amazon đã công bố trong một Video của công ty rằng họ có kế hoạch cung cấp dịch vụ Internet tốc độ cao ngay cả ở những nơi xa xôi nhất. Công ty cũng muốn hợp tác với các nhà khai thác viễn thông địa phương và khu vực để hỗ trợ họ mở rộng mạng lưới của mình.

Bản thân Musk không mấy hào hứng với những kế hoạch này vì khả năng cạh tranh. Năm 2019, ông gọi CEO của Amazon khi đó là Jeff Bezos là "kẻ bắt chước" vì bị cáo buộc đã đánh cắp ý tưởng của ông ấy. Musk cũng lo ngại về thua lỗ vì Amazon đang nhắm tới thị trường đại chúng và có thể ra mắt với mức giá cạnh tranh.

Trung Quốc cung cấp cho Brazil

Tuy nhiên, giải pháp này sẽ không giúp ích cho Ukraine trong ngắn hạn. Một mặt, Kuiper vẫn chưa sẵn sàng để xử dụng – mặt khác, dự án này cũng là một phát minh của Hoa Kỳ. Nếu Trump muốn gây áp lực lên Amazon, giải pháp đưa ra sẽ không đáng tin cậy như Starlink của Elon Musk.

Điều tương tự cũng có thể xảy ra khi hợp tác với các đối thủ cạnh tranh từ Trung Quốc. SpaceSail, một công ty do nhà nước Trung Quốc sở hữu một phần, gần đây đã ký hợp đồng với Brazil – một quốc gia đã có chiến tranh với Musk và các thương vụ của ông trong nhiều tháng.

Tuy nhiên, hiện tại vẫn chưa có kế hoạch cụ thể nào ở Âu châu. Ngoài ra, việc hợp tác với một công ty Trung Quốc sẽ kéo theo vấn đề tiếp theo. Trong quá khứ, các chuyên gia đã nhiều lần khuyên không nên giao các cơ sở hạ tầng quan trọng vào tay Trung Quốc. Còn đối với Ukraine, sự tham gia của Trung Quốc là không thể chỉ vì quốc gia này gần với Nga.

Dự án EU vẫn cần nhiều năm

Ở cấp độ Âu châu, hầu như không có giải pháp thay thế nào khác ngoài Eutelsat có thể thay thế Starlink trong ngắn hạn - nhưng chúng tôi vẫn còn đang tiến hành nghiên cứu về vấn đề này. Nhà cung cấp SES của Luxembourg cũng vận hành vệ tinh ở quỹ đạo trung bình. Công ty này đã từng  cung cấp Internet cho NATO, nhưng dựa vào các trạm được lắp đặt cố định – không phải ăng-ten di động.

Bản thân EU đã khởi động dự án riêng mang tên Iris 2 vào tháng 12/2024. Tuy nhiên, hệ thống này sẽ không hoạt động cho đến năm 2030. Về lâu dài, Iris 2 có thể mang lại những lợi thế quyết định. Không giống như Starlink và Eutelsat, nhà cung cấp này sẽ xử dụng ba quỹ đạo khác nhau: cách Trái đất hơn 6.000 km, cách hơn 500 km và tối đa là 400 km. Mục tiêu là đạt được hiệu quả tương đương với Starlink của Musk nhưng vẩn còn ít vệ tinh hơn.

Ngoài EU, nhiều công ty tư nhân khác cũng đóng góp vào chi phí này, bao gồm tập đoàn hàng không không và quốc phòng Pháp Thales, Airbus Defence and Space, nhà sản xuất vệ tinh OHB có trụ sở tại Bremen (Đức) và Deutsche Telekom (Đức). Tổng chi phí là 11 tỷ Euro, trong đó 4 tỷ do khu vực tư nhân tài trợ.

Tuy nhiên theo những lới tuyên bố mới nhất của Elon Musk là ông sẽ không cắt Internet tại Ukraine. Mặc dù nói vậy, nhưng vì nhu cầu cho tương lai, người Âu châu đã có những phương pháp dự phòng cho Ukraine, để thay thế ngay Starklink, của một nhà cung cấp không có đủ uy tín như Elon Musk.

Vũ Thái An, người lính VNCH, ngày 12 März 2025