HOA KỲ CÓ CÒN LÀ ĐỒNG MINH ĐÁNG TIN CẬY CỦA CÁC NƯỚC Á CHÂU SAU NHỮNG LẦN QUAY XE VỚI UKRAINE VÀ ÂU CHÂU ?  

Đây là những ngôn ngữ gần như chưa từng nghe thấy ở Washington. Bộ trưởng Quốc phòng Hoa Kỳ Pete Hegseth phát biểu vào thứ sáu 28/3 tại Manila rằng quan hệ đối tác đang được mở rộng hơn nữa và "liên minh vững chắc" này mạnh mẽ hơn bao giờ hết. Nhật Bản cũng nhận được lời khen ngợi: “Quân đội Hoa Kỳ của chúng tôi đoàn kết bởi tinh thần chiến binh. Nhật Bản là đối tác không thể thay thế của chúng tôi trong việc ngăn chặn Trung Quốc cộng sản khỏi các cuộc tấn công quân sự."

“Sự chuyển hướng sang Á châu ” có thể thàng công không?

Thông điệp mà Hegseth muốn gửi đi trong chuyến thăm đầu tiên tới Ấn Độ Dương - Thái Bình Dương với tư cách là Bộ trưởng Quốc phòng vào cuối tuần qua: Hoa Kỳ luôn chứng tỏ , mìmh sẽ luôn sát cánh cùng các đồng minh Á châu. Mặc dù chiến lược của Mỹ đối với Á châu mới chỉ bắt đầu hình thành một cách chậm chạp, nhưng những người lạc quan trong số các chuyên gia trong khu vực có vẻ đúng: Việc Mỹ rút lui khỏi vai trò bảo đảm an ninh cho Âu châu không có nghĩa là Washington cũng từ bỏ các đồng minh Á châu của mình. “Chiến lược xoay trục sang Á châu” mà Barack Obama tuyên bố vào năm 2011 nhưng chưa bao giờ thực sự tiến hành, và người ta hy vọng rằng cuối cùng sẽ diễn ra dưới thời Trump 2-0. Tuy nhiên với những sự quay xe 180 độ với các nước đồng minh Ukraine và Âu Châu, đã làm các nước Á Châu có còn tin tưởng được gì nơi chính quyền Trump ?

Hegseth cũng công bố những bước đi cụ thể để chứng minh cam kết liên tục của Hoa Kỳ. Vì vậy, viện trợ quân sự cho Philippines không nằm trong lệnh cấm viện trợ nước ngoài hiện hành của Hoa Kỳ. Manila sẽ nhận được 500 triệu đô la để tối tân hóa quân đội. Tại cuộc tập trận quân sự chung thường niên Balikatan diễn ra vào tháng 4 và tháng 5, người Mỹ mang theo một hệ thống trên bộ mới được chế tạo để phòng thủ chống lại tàu chiến của địch.

Tại Tokyo, Hegseth hứa sẽ thiết lập một cơ cấu chỉ huy mới cho 50.000 lính Mỹ tại Nhật Bản, điều này sẽ cải thiện sự hợp tác với Lực lượng Phòng vệ Nhật Bản. Mặc dù điều này đã được công bố dưới thời chính quyền Biden, nhưng có tin đồn rằng chính quyền Trump không muốn thực hiện. Hegseth hiện đã phủ nhận điều này. Tuy nhiên không biết Nhật có còn đu lòng tin nơi chiến lược đối ngoại của chính quyền Trump trong dài hạn hay không?

Cũng với những giọng điệu đe dọa

Bất chấp sự nhẹ nhõm mà những người ra quyết định ở Manila và Tokyo có thể cảm thấy sau chuyến thăm của Hegseth, tình hình không hẳn đơn giản như vậy. Ngoài ra còn có những âm thanh phát ra từ Washington khiến chúng ta phải suy nghĩ.

Nhật Bản đang trên đà tăng chi tiêu quốc phòng lên 2% tổng sản phẩm quốc nội (GDP) vào năm 2027. Trong nhiều thập kỷ, con số này chỉ vào khoảng 1%. Nhưng Elbridge Colby, người được Trump đề cử cho vị trí cao thứ ba tại Pentagon, gần đây đã yêu cầu tại phiên điều trần của Thượng viện rằng tiêu chuẩn phải được nâng cao hơn. Và George Glass, người đang được Thượng viện xem xét làm đại sứ tương lai của Hoa Kỳ tại Nhật Bản, cho biết ông muốn thảo luận với Tokyo về việc đóng góp nhiều hơn cho việc duy trì quân đội Hoa Kỳ tại nước này. Xem ra ước muốn của Pentagon trong thời Trump chưa có gì gọi là đồng điệu với Tokyo

Tuy nhiên, người Mỹ phải quyết định: Họ có muốn nhận thêm tiền từ các đồng minh để đổi lại việc quân đội Hoa Kỳ đồn trú ở đó đã đóng góp đáng kể vào an ninh của các quốc gia này hay không? Hay quân Đồng minh muốn mình trở nên độc lập hơn, điều này đòi hỏi họ phải đầu tư nhiều hơn vào khả năng phòng thủ của mình? Cả hai điều đó đều khó có thể xảy ra. Nguồn lực tài chính của Philippines có hạn, với sản lượng kinh tế chỉ dưới 11.000 đô la bình quân đầu người (điều chỉnh theo sức mua). Về phần mình, Nhật Bản đang gánh khoản nợ khổng lồ và dân số đang già đi và giảm sút.

Philippines có thể coi mình may mắn khi cho đến nay vẫn chưa phải chịu những yêu cầu tài chính từ Washington – chi tiêu quân sự của nước này chỉ dưới 1% GDP. Ngoài ra, quân đội theo truyền thống nhận được nhiều tiền nhất vì chịu trách nhiệm chống lại quân nổi loạn ở nội địa đất nước. Tuy nhiên, để bảo vệ quốc gia, cần có lực lượng hải quân và không quân mạnh.

Hoa Kỳ chỉ mới xây dựng vị thế của mình ở Philippines

Manila được hưởng lợi vì Washington đã hành động như một bên cầu xin trong những năm gần đây. Các căn cứ quân sự khổng lồ của Mỹ tại Vịnh Subic và Clark đã bị đóng cửa vào đầu những năm 1990 theo yêu cầu của người Philippines – chỉ trong những năm gần đây, quân đội Mỹ mới lấy lại được chỗ đứng tại quần đảo có tầm quan trọng chiến lược này.

Bất chấp sự thống trị của Washington, các đồng minh của Mỹ đang cố gắng giảm sự phụ thuộc của họ vào Mỹ  ở  Á Châu. Tokyo đang trông chờ vào sự hòa hoãn ngoại giao với Bắc Kinh. Trước mối đe dọa áp thêm thuế quan từ Hoa Kỳ, quan hệ kinh tế với Trung Quốc đang trở nên quan trọng hơn bao giờ hết. Ngay cả Philippines, quốc gia gần như hàng ngày đều cảm nhận được áp lực từ Bắc Kinh đối với vùng đặc quyền kinh tế của mình ở Biển Đông, cũng đang cố gắng duy trì quan hệ với Bắc Kinh tốt nhất có thể.

Philippines cũng đang nỗ lực mở rộng căn cứ an ninh của mình. Trong những tháng gần đây, họ đã ký kết các thỏa thuận về hợp tác lực lượng vũ trang với nhiều quốc gia, ví dụ như Nhật Bản, Úc và New Zealand. Các cuộc thảo luận với các nước Âu châu như Đức và Pháp vẫn đang được tiến hành. Cái gọi là “Biệt đội” – một liên minh lỏng lẻo với Nhật Bản, Úc và Hoa Kỳ – muốn mở rộng Manila để bao gồm cả Ấn Độ và Nam Hàn. Tổng tư lệnh quân đội Philippines Romeo Brawner đã tuyên bố điều này cách đây mười ngày tại hội nghị an ninh Raisina ở Delhi.

Ngành kỹ nghệ vũ khí của Á Châu rất thú vị đối với người Mỹ

Một cách khác để thoát khỏi sự kìm kẹp của Mỹ về việc mua sắm mua vũ khí. Trong thời gian gần đây, Manila đã mua tàu chiến và chiến đấu cơ từ  Nam Hàn, hỏa tiễn chống hạm từ Ấn Độ và hệ thống Radar từ Nhật Bản. Về phần mình, Nhật Bản đang hợp tác với Ý và Anh để phát triển một loại máy bay chiến đấu mới. Cho đến nay, ngành kỹ nghệ vũ khí của Nhật Bản chủ yếu dựa vào Hoa Kỳ.

Nhật Bản nói riêng cùng với Nam Hàn  – có rất nhiều thứ để cung cấp cho người Mỹ với ngành kỹ nghệ hùng mạnh của mình. Các nhà cung cấp Nhật Bản được phối hợp vào chuỗi cung ứng của các công ty vũ khí Mỹ, ví dụ như các chiến đấu cơ hoặc hỏa tiễn. Hiện nay đang có những nỗ lực để các công ty vũ khí Nhật Bản cung cấp hỏa tiễn Patriot, loại hỏa tiễn mà họ sản xuất theo giấy phép, cho Hoa Kỳ trong tương lai. Hỏa tiễn  phòng không đang có nhu cầu trên thế giới và lượng dự trữ của Mỹ đang ở mức thấp sau khi giao hàng cho Ukraine.

Vũ Thái An, người lính VNCH, ngày 31 März 2025